کوین‌ها و توکن‌ها هر دو نوعی دارایی دیجیتال هستند که زیر‌مجموعه‌ای از رمز‌ارزها قرار می‌گیرند. بسیاری از مردم ممکن است از این دو اصطلاح به صورت جایگزین یکدیگر استفاده کنند، ولی واقعیت این است که هر کدام به دارایی‌هایی جداگانه و متفاوت اشاره می‌کنند. تفاوت اصلی کوین و توکن در کارایی و ماهیت آن‌ها است. برای درک و شناخت بیشتر تفاوت میان سکه‌ها و توکن‌ها، بهتر است در ابتدا مروری بر مفهوم کوین داشته باشیم، سپس به تعریف توکن و تفاوت‌های آن‌ با کوین‌ها بپردازیم. در این مقاله از دپارتمان مالی درفک به‌طور کامل با این دو مفهوم و تفاوت‌های آن‌ها آشنا می‌شویم.

کوین چیست؟

کوین یا سکه دیجیتال را باید یک واحد ارز دیجیتالی بدانیم که مستقل از بانک‌های مرکزی کار می‌کند و از آن‌ می‌توان به عنوان واسطه و ابزاری برای تبادل و خرید و فروش کالاها یا خدمات استفاده کرد. تشخیص کوین کار چندان پیچیده‌ای نیست. برای بررسی و درک دقیق‌تر کوین‌ها، توصیه می‌کنیم مقاله‌ی سکه دیجیتال یا کوین چیست و چه کاربردی دارد را مطالعه کنید. با‌این‌حال، با پاسخ دادن به چند سوال ساده، به‌راحتی می‌توان کوین‌ها را شناسایی کرده و تشخیص داد:

• آیا بر بستر بلاک‌چین اختصاصی خود فعالیت می‌کند؟
• آیا امکان استخراج (ماین – Mining) آن وجود دارد؟
• آیا می‌تواند نقش پول را ایفا کند و جایگزین پول‌های سنتی باشد؟

اگر پاسخ به هر ۳ سوال فوق «بله» باشد، آن دارایی دیجیتال را می‌توانیم در دسته کوین‌ یا سکه‌های دیجیتال جای دهیم. در غیر این صورت، دارایی مورد نظر شما سکه دیجیتال یا کوین نیست. حال که با مفهوم کوین آشنا شدیم، بیایید به بررسی توکن و تفاوت‌های آن با کوین بپردازیم.

توکن ارز دیجیتال چیست؟

توکن‌ها مفهوم خیلی جدیدی نیستند. احتمالاً تمام ما در برهه‌ای از زندگی از آن‌ها استفاده کرده باشیم. ژتون‌های غذا در دانشگاه و مدرسه نوعی از توکن هستند. سند خودرو شما نیز نوعی توکن است. زمانی که ماشین خودتان را می‌فروشید، ارزش مالکیت آن را به فرد دیگری منتقل می‌کنید. با‌این‌حال، این توکن‌ها جایگزین پول نیستند و نمی‌توانید با استفاده از آن‌ها به فروشگاه رفته و یک لپ‌تاپ یا حتی خوراکی تهیه کنید. بنابراین، توکن‌های ارز دیجیتال یک واحد دیجیتال دارای ارزش هستند که یک دارایی را نمایندگی می‌کنند. حال، اجازه دهید تفاوت‌های توکن و کوین را بیشتر بررسی کنیم.

تفاوت توکن با کوین چیست؟

توکن‌ها و کوین‌ها تفاوت‌های اساسی با هم دارند که در صورت شناخت تفاوت‌های آن‌ها به‌راحتی می‌توانیم این دو را از هم تشخیص دهیم. در ادامه به بررسی مهم‌ترین تفاوت این دو خواهیم پرداخت.

بررسی بلاک‌چین

برخلاف کوین‌ها، توکن‌ها بلاک‌چین اختصاصی خود را ندارند و روی شبکه‌های بلاک‌چین کوین‌های موجود صادر می‌شوند. به عنوان مثال، اتریوم یک بلاک‌چین است و کوین بومی آن اتر نام دارد. ولی توکن‌های مختلفی، مانند BAT، BNT، Tether و… روی آن قرار دارند.

امکان استخراج

برخلاف کوین‌ها، امکان استخراج توکن‌ها با استفاده از مکانیزم تایید تراکنش‌های در شبکه وجود ندارد. در عوض، تعداد توکن‌های ساخته و صادر شده بسته به شرایط مختلف پروژه دارد.

بررسی هدف

توکن‌ها اصولاً در خدمت اهداف پروژه هستند. از توکن‌ها می‌توان برای جذب سرمایه یا ارائه دسترسی به سرویسی خاص استفاده کرد. برخی توکن‌ها حتی ممکن است نشان‌دهنده و نماینده سکه‌ها و کوین‌ها در یک شبکه خاص باشند. 

نحوه انتقال

یکی دیگر از تفاوت‌های توکن‌ها با کوین‌ها مربوط به نحوه انتقال آن‌ها می‌شود. با خرید و فروش یک توکن، آن‌ها واقعاً منتقل می‌شوند. NFTها یک مثال عالی در این زمینه هستند. NFTها را باید توکن‌های غیر‌مثلی بدانیم، یعنی هر کدام ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی دارند. به عنوان مثال،‌ همان‌طور که هر قطعه زمین با قطعه زمین دیگری متفاوت است، توکن‌ها نیز با یکدیگر تفاوت دارند. این در حالی است که کوین‌ها منتقل نمی‌شوند و فقط موجودی حساب‌ها تغییر می‌کند. برای مثال، زمانی که پولی را به حساب کسی واریز می‌کنید، پول واقعاً جابجا نمی‌شود، فقط از موجودی شما کاسته شده و به طرف مقابل افزوده می‌شود.

بررسی نحوه ساخت

تفاوت جالب دیگر میان توکن و سكه، طرز تهیه و ساخت آن‌ها است. ساخت یک کوین جدید احتمالاً خیلی سخت و زمان‌گیر خواهد بود. ولی کار شما برای ساخت یک توکن چندان دشوار نیست. به عنوان مثال،‌ شما به‌راحتی می‌توانید یک توکن اختصاصی خودتان را در بلاک‌چین اتریوم ایجاد کرده و کارهای برندینگ آن را انجام دهید. هرکسی با کمترین دانش فنی می‌توانید چنین چیزی را ایجاد کند. توکن‌های این چنینی زیادی را می‌توانید در پلتفرم‌های صرافی‌های غیرمتمرکز مشاهده کنید.

نحوه خرید

وجه تمایز دیگر توکن‌ها و کوین‌ها این است که با استفاده از سکه و کوین، شما می‌توانید توکن تهیه کرده و بخرید. هرچند، شاید ارزش آن توکن از خود کوین بیشتر باشد. برای مثال، شما ممکن است سهام یک شرکت را در قالب توکن تهیه کنید و برای تهیه هر واحد از این توکن، نیاز باشد مقدار زیادی کوین (سکه) هزینه کنید. در مجموع، توکن چیزی است که در اختیار دارید و سکه‌ها توانایی شما در خرید و تهیه کردن را نشان می‌دهند.

استیبل کوین‌ها در کدام دسته جای می‌گیرند؟ کوین یا توکن؟

برای شروع، بیایید با مفهوم استیبل‌کوین (Stablecoin) آشنایی بیشتری پیدا کنیم. استیبل‌کوین‌ها رمز‌ارزهایی هستند که به برخی دارایی‌های دیگر میخکوب شده و چسبیده‌اند. به‌عبارت‌دیگر، ارزش آن‌ها بر‌اساس ارزش آن دارایی‌های پایه تعیین می‌شود. به عنوان مثال،‌ معروف‌ترین استیل‌کوین بازار، در حال حاضر تتر است که ارزش آن همیشه برابر با ۱ دلار آمریکا خواهد بود. زیرا به ازای صدور هر واحد تتر، ۱ دلار آمریکا ذخیره و پس‌انداز می‌شود. همان‌طور که شاید از تعریف تتر هم حدس زده باشید، استیبل‌کوین‌ها خودشان ارزش ذاتی ندارند و نماینده یک دارایی هستند. بنابراین، در دسته‌ی توکن‌ها قرار می‌گیرند. ولی موضوع مهم‌تر، بحث فنی آن‌ها است.

اکثر استیبل‌کوین‌ها بر اساس استاندارد ERC-20 توکن‌ها ساخته می‌شوند؛‌ یعنی روی بلاک‌چین اتریوم و با استفاده از قراردادهای هوشمند ساخته می‌شوند. در راستای همان مثال قبلی، باید بگوییم که تتر یک استیبل‌کوین بر پایه قرارداد هوشمند است، بنابراین زنجیره و بلاک‌چین مخصوص خود را نداشته و تنها یک توکن ERC-20 است.

در انتها، شاید این سوال برای شما هم ایجاد شود که چرا به آن‌ها استیل‌کوین می‌گوییم و کلمه کوین یا همان سکه در نام آن‌ها به کار رفته است؟ دلیل آن به‌خاطر کارکرد اصلی آن‌ها، یعنی تبدیل شدن به ابزاری برای انجام مبادلات است.

توکن رمز ارز چه ویژگی‌هایی دارد؟

پیش‌تر گفتیم که هر چیزی را می‌توان به شکل توکن عرضه کرد. بنابراین، منظور ما از توکن رمز‌ارز، توکن‌هایی هستند که بر بستر بلاک‌چین‌های موجود عرضه می‌شوند. توکن‌ها می‌توانند اهداف مختلفی داشته باشند. بسته به بلاک‌چینی که روی آن فعال هستند، توکن‌ها ممکن است ویژگی‌های خاصی نیز داشته باشند. در بخش‌های بعدی به معرفی انواع توکن‌ها می‌پردازیم. ولی قبل از آن بیاید نگاهی به ویژگی‌های مشترک تمام توکن‌ها داشته باشیم:

قابلیت برنامه‌ریزی داشتن:

وقتی می‌گوییم توکن‌ها قابلیت برنامه‌ریزی شدن دارند، منظور ما این است که آن‌ها روی پروتکل‌های نرم‌افزاری قراردادهای هوشمند فعالیت می‌کنند. این پروتکل‌ها و قراردادهای هوشمند می‌توانند ویژگی‌ها و کارکردهای توکن‌ها را مشخص کنند. البته، قوانین و دستورالعمل‌های بلاک‌چین‌های مورد نظر هم در نوع برنامه‌ریزی و کارکرد توکن موثر است.

بدون نیاز به اجازه:

توکن‌های رمز‌ارز را باید دارایی‌های بدون نیاز به اجازه بدانیم؛‌ یعنی برای خرید و دسترسی به توکن‌ها نیاز به هیچ‌گونه مجوز و اجازه خاصی نیست. بنابراین، هرکسی می‌تواند با استفاده از بلاک‌چین به آن‌ها دسترسی داشته باشد.

قابل اعتماد:

چارچوب عملکرد توکن‌ها به شکلی است که امکان تقلب و کلاهبرداری در آن‌ها وجود ندارد. توکن‌ها بر بستر بلاک‌چین ساخته می‌شوند و بلاک‌چین‌ها نیز شبکه‌های غیرمتمرکز هستند. به‌عبارت‌دیگر، هیچ مرجعی امکان کنترل و دستکاری در فعالیت یک بلاک‌چین را ندارد. بلاک‌چین و توکن‌ها بر اساس کدهای موجود روی بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند عمل می‌کنند. بنابراین، «بی‌اعتمادی» مفهومی بی‌معنا در یک بلاک‌چین و توکن است، چرا‌که همه‌چیز به صورت خودکار، تضمینی و بدون واسطه انجام خواهد شد.

شفافیت:

استفاده از شبکه بلاک‌چین باعث شده تا توکن‌ها و تراکنش‌های آن‌ها کاملاً شفاف باشند. بنابراین، هرکسی می‌تواند دسترسی کاملی به اطلاعات و سوابق هر توکن داشته باشد. این اطلاعات روی بلاک‌چین ذخیره شده‌اند و به هیچ عنوان امکان دستکاری و مخدوش کردن آن‌ها وجود ندارد. بنابراین،‌ سوابق تراکنش‌های توکن‌ها نیز کاملاً شفاف و تضمینی خواهد بود.

انواع مختلف توکن

بسته به نوع کارکرد و اهداف، توکن‌های رمز‌ارز می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند. با این حال، یک توکن می‌تواند در بیش از یک دسته‌بندی جای بگیرد. بیایید نگاهی به این دسته‌ها داشته باشیم.

۱. توکن‌های پلتفرم

توکن‌های پلتفرم از زیرساخت‌های بلاک‌چین برای ارائه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) به کاربران مختلف استفاده می‌کنند. برای مثال، پروتکل Uniswap مثالی از یک اپلیکیشن غیرمتمرکز است. این اپلیکیشن امکان تبادل توکن‌های مختلف بر پایه اتریوم را با استفاده از قراردادهای هوشمند برای کاربران مقدور می‌سازد. توکن اختصاصی این پروتکل UNI نام دارد. این توکن‌ها می‌توانند کاربردها و قابلیت‌های مختلفی را در اختیار کاربران پلتفرم قرار دهند.

۲. توکن‌های تراکنشی

توکن‌های تراکنشی را به نام توکن‌های ارزی (Currency Tokens) نیز می‌شناسیم. این توکن‌ها روشی ساده و آسان برای انتقال پول محسوب می‌شوند. در بیشتر مواقع، کارکرد توکن‌های تراکنشی چیزی شبیه به همین پول‌های فیات سنتی است. با‌این‌حال، این توکن‌ها در برخی شرایط می‌توانند مزایای بیشتری هم به همراه داشته باشند. به عنوان مثال، کارمزدهای پرداختی هنگام استفاده از این توکن‌ها عموماً کمتر از کارمزدهای قابل پرداخت هنگام استفاده از ارزهای فیات است. به‌صورت‌کلی، بیشتر توکن‌ها می‌توانند چنین کاربردی داشته باشند و از آن‌ها برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال دیگر استفاده کرد. بیت‌کوین (BTC)، اتریوم (ETH) و لایت‌کوین (LTC) نمونه‌هایی از این توکن‌ها هستند.

۳. توکن‌های اوراق بهادار

توکن‌های اوراق بهادار مفهومی جالب و به‌نظر بسیار آینده‌دار هستند. اصطلاح توکن اوراق بهادار به خاطر نگرانی‌های قانونی موجود پیرامون ارزهای دیجیتال ایجاد شد. به صورت بسیار خلاصه، توکن‌های اوراق بهادار را می‌توانیم توکن‌هایی بدانیم که ترکیبی از مزایای اوراق بهادار سنتی و ارزهای دیجیتال را به سرمایه‌گذاران ارائه می‌کنند.

به‌طور‌کلی، اوراق بهادار سنتی به اوراقی گفته می‌شود که توسط یک شرکت یا دولت صادر می‌شود و به نوعی مالکیت فرد بر آن دارایی را نشان می‌دهند. اوراق بهادار می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد، اوراق قرضه، صندوق‌ها، اسکناس، اختیار معامله، سهام،‌ ضمانت‌نامه‌ها و… همگی جزو انواع مختلف اوراق بهادار هستند.

توکن‌های اوراق بهادار در واقع نشان‌دهنده و نماینده این اوراق بهادار هستند. به‌بیان‌دیگر، این اوراق پشتوانه توکن‌ها هستند. از سویی دیگر، توکن‌ها عموماً ارزش قابل سنجش و اندازه‌گیری خاصی ندارند و این موضوع به عنوان عیب آن‌ها شمرده می‌شود. بسیاری از نقدها بر توکن‌ها حاکی از آن است که پشتوانه‌ای ندارند. بنابراین، با ترکیب اوراق بهادار و توکن‌های رمز‌ارز، از مزیت هر دو کلاس دارایی بهره می‌بریم.

۴. توکن‌های کاربردی

کاربران از توکن‌های کاربردی برای دسترسی به خدمات و محصولات مبتنی بر بلاک‌چین استفاده می‌کنند. برای مثال، از این توکن‌ها می‌توان برای پرداخت هزینه‌ها و کارمزدهای مربوط به آن اکوسیستم استفاده کرد. در واقع، بین پلتفرم‌ها و توکن‌های کاربردی یک رابطه وجود دارد؛ پلتفرم‌ها باعث ایجاد ارزش برای توکن می‌شوند و توکن‌ها هم ابزار کافی برای پیشبرد و گسترش برنامه اقتصادی پلتفرم را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند.

برخلاف توکن‌های اوراق بهادار، توکن‌های کاربردی با هدف سرمایه‌گذاری مستقیم ساخته نشده‌اند و از آن‌ها باید برای خدمات داخل شبکه استفاده کرد. به عنوان مثال،‌ توکن Dai در داخل پلتفرم بازی Axie Infinity به کار گرفته می‌شود و از آن‌ می‌توان برای پرداخت هزینه‌های داخل بازی استفاده کرد.

۵. توکن‌های حاکمیتی

پروتکل‌ها و پلتفرم‌های غیرمتمرکز با سرعت زیادی در حال پیشرفت و تحول هستند. ایجاد این تغییرات نیازمند فرآیندهای تصمیم‌گیری در مورد برخی مسائل بسیار مهم و حیاتی می‌شود. با توجه به غیرمتمرکز بودن شبکه‌های بلاک‌چین، هیچ‌کس نمی‌تواند به‌تنهایی برای آن‌ها تصمیم‌گیری کرده و تغییراتی را اعمال کند. بنابراین، هر تصمیمی باید با نظرسنجی و کسب رای حداکثری به اجرا برسد.

مکانیسم‌های حاکمیتی مثل DAO (سازمان مستقل غیرمتمرکز) به منظور ایجاد حاکمیت درون‌زنجیره‌ای در بلاک‌چین‌ها ایجاد شده‌اند. حاکمیت درون زنجیره‌ای این امکان را فراهم می‌کند تا تمامی سهامداران شبکه بتوانند در تصمیم‌گیری‌ها شرکت داشته و به نوعی حق رای داشته باشند. 

توکن‌های حاکمیتی را باید سوخت این نوع سیستم‌های حاکمیتی بدانیم. به‌عبارت‌دیگر، این توکن‌ها حق رای کاربران در مکانیسم‌ها و تصمیم‌گیری‌های درون زنجیره‌ای را ارائه می‌کنند. بنابراین، هر توکن را می‌توان یک حق رای برای تصمیم‌گیری در شبکه دانست.

۶. توکن‌های غیر مثلی

توکن‌های غیرمثلی یا همان NFTها اخیراً‌ محبوبیت بسیار ویژه‌ای در دنیای رمز‌ارزها به دست آورده‌اند. این توکن‌ها نشان‌دهنده مالکیت بر دارایی‌های منحصر به فرد دیجیتال هستند. این دارایی دیجیتال می‌تواند هر چیزی باشد: از یک اثر هنری دیجیتالی گرفته،‌ تا یک قطعه موسیقی، حق نشر، ویدئو یا هر چیز دیگری

برای درک بهتر این توکن‌ها و دارایی‌های منحصر به فرد،‌ به این مثال توجه کنید. یک واحد بیت‌کوین را در نظر بگیرید. هر واحد بیت‌کوین همیشه برابر با هر یک واحد بیت‌کوین دیگری خواهد بود. به عبارت دیگر، واحدهای بیت‌کوین هیچ فرقی با یکدیگر ندارند و آن‌ها را می‌توان با یکدیگر عوض کرد. به عنوان مثالی دیگر، یک اسکناس هزار تومانی را در نظر بگیرید. تمام اسکناس‌های هزار تومانی ارزش یکسانی دارند و فرقی نمی‌کند کدام اسکناس را بگیرید. ولی آیا تمام تابلوهای نقاشی ارزشی یکسان دارند؟ هر تابلو را می‌توان با تابلو دیگری تعویض کرد؟ هر زمین یا ساختمان مسکونی با یکدیگر برابر و قابل تعویض است؟ این دارایی‌ها را غیر‌مثلی و منحصر‌به‌فرد می‌‌دانیم.

توکن‌های غیر‌مثلی نیز دقیقا چنین ویژگی‌ای داشته و هر‌کدام منحصر‌به‌فرد هستند. بنابراین، می‌توانند کاربرد بسیار خاص و زیادی داشته باشند. مثلاً از آن‌ها می‌توان برای فروش حق نشر و کپی‌رایت قطعات موسیقی استفاده کرد. تمام این موارد باعث شده ‌NFTها چشم‌انداز بسیار روشنی داشته باشند.

۷. توکن‌های سهامی

توکن‌های سهامی (Equity Tokens) چیزی شبیه به همان سهام سنتی هستند و مالکیت یک سازمان یا شرکت را نشان می‌دهند. این توکن‌ها عموماً طی عرضه اولیه سکه (ICO) یا عرضه اولیه توکن اوراق بهادار (STO) صادر و توزیع می‌شوند. با خرید این توکن‌ها، کاربران این شانس را پیدا می‌کنند تا در رشد و موفقیت مجموعه سهیم باشند. ارزش توکن‌های سهامی به عملکرد آن شرکت گره خورده است و ممکن است بر اساس عوامل مختلفی مثل جریان نقدینگی، سودآوری، درآمد و تقاضای بازار نوسان قیمتی داشته باشند.

احتمالا متوجه شباهت توکن‌های سهامی و توکن‌های اوراق بهادار که پیش‌تر معرفی کردیم شده باشید. ولی تفاوت نسبتاً کوچکی بین این دو نوع توکن وجود دارد. کلیدی‌ترین تفاوت این است که در توکن‌های اوراق بهادار، دارایی‌های ملموس مثل ملک، سهام، زمین و… به عنوان وثیقه گذاشته می‌شوند. ولی توکن‌های سهامی، همان سهام‌ شرکت‌ها هستند که به شکل توکن در می‌آیند.

۸. توکن‌های با پشتوانه دارایی

توکن‌های با پشتوانه دارایی (Asset-backed Tokens) پیشرفت بزرگی در بازارهای مالی هستند که آن را مدیون تکنولوژی بلاک‌چین هستیم. ارزهای دیجیتال پشتوانه دارایی ندارند، ولی توکن‌های مختلفی با این ویژگی عرضه شده‌اند. بنابراین، مالکیت این توکن‌ها به معنای مالکیت شما بر دارایی‌های ملموسی مثل املاک، طلا، فلزات گران‌بها و… است. این موضوع باعث می‌شود که توکن‌های با پشتوانه دارایی را نوعی سرمایه‌گذاری امن بشناسیم. در نظر داشته باشید که یک توکن ممکن است در چند دسته نیز قرار بگیرد. به عنوان مثال، اگر‌چه تتر (USDT) یک استیبل‌کوین است، ولی از آن‌جایی‌که پشتوانه آن دلار آمریکا است، آن را می‌توان یک توکن با پشتوانه دارایی نیز دانست.

۹. توکن‌های وفاداری

بحث وفاداری مشتری و وفاداری به برند یکی از اصلی‌ترین اهداف بازاریابی شرکت‌ها و تمام مجموعه‌ها است. تولید توکن‌های وفاداری (Loyalty Tokens) هم تلاشی در همین راستا است. این توکن‌ها با هدف تشویق بیشتر مشتریان به وفاداری به مجموعه صادر و توزیع می‌شوند. مشتریان می‌توانند این توکن‌ها را به ازای خرید یا هر کار دیگری دریافت کنند. از توکن‌های وفاداری می‌توان برای ارائه تخفیف‌های بیشتر، دریافت جوایز یا ارائه دسترسی‌های ویژه استفاده کرد. توکن‌هایی مانند AirAsia BIG Points و Starbucks Rewards Stars جزو این دسته از توکن‌ها قرار می‌گیرند.

۱۰. توکن‌های پروتکل

درک توکن‌های پروتکل (Protocol Tokens) ممکن است کمی پیچیده باشد. به صورت بسیار مختصر و ساده، می‌توان بیان کرد که از توکن‌های پروتکل برای دسترسی و استفاده از بلاکچین‌ها یا اپلکیشن‌های غیرمتمرکز (dApp) خاص استفاده می‌شود. کاربرد این توکن‌ها همچنین ممکن است برای پرداخت کارمزدها یا دسترسی به ویژگی‌ها یا خدمات خاصی در این محیط‌ها باشد. 

اطلاعات تکمیلی تخصصی در رابطه با این توکن‌ها می‌تواند پیچیده و دشوار باشد. ولی اگر بخواهیم نگاه عمیق‌تری به آن‌ها داشته باشیم، باید بگوییم اینترنت و وب ۲.۰ فعلی از زیرساخت‌ها و پروتکل‌هایی مثل TCP/HTTP/UDP/IP/HTTPS و … ساخته شده‌اند و اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌های مختلف روی این پروتکل‌ها توسعه پیدا می‌کنند. این پروتکل‌ها رایگان و بدون منفعت، در اختیار عموم قرار داشتند و سودآوری تنها محدود به اپلیکیشن‌ها و وب‌سایت‌ها بود. ولی با ظهور وب ۳.۰، تکنولوژی بلاک‌چین و به‌خصوص رمز‌ارزها، امکان سودآوری از طریق به اشتراک گذاشتن پروتکل‌های خاص هم ممکن می‌شود. دقیقاً اینجا است که توکن‌های پروتکل نقش خود را ایفا می‌کنند. هر بلاک‌چین می‌تواند پروتکل‌ خاصی را ایجاد کند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مختلفی روی آن تولید شوند. 

۱۱. توکن‌های حریم خصوصی

به بیان ساده، توکن‌های حریم خصوصی (Privacy Tokens) به کاربران کمک می‌کنند تا ناشناس باقی مانده و جزئيات تراکنش‌های خود را مخفی نگه‌دارند. استفاده از این توکن‌ها برای برخی افراد شاید خیلی ضروری و مهم باشد. برخلاف باور عموم، تراکنش‌های انجام شده در بلاک‌چین کاملاً ناشناس و محرمانه نیستند. اگرچه اطلاعات هویتی شما در هر تراکنش درج نمی‌شود، ولی راه‌های مختلفی برای رهگیری شما و شناسایی هویت فرد انجام‌دهنده تراکنش وجود دارد. در چنین شرایطی، استفاده از توکن‌های حریم خصوصی جذابیت و اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به این موضوع هم باید توجه داشته باشیم که تمام توکن‌های حریم خصوصی عملکرد یکسانی نداشته و برخی ممکن است کارایی بیشتری داشته باشند. در میان این توکن‌های می‌توان به پروژه‌های دش (Dash) و مونرو (Monero – XMR) اشاره کرد.

۱۲. توکن‌های هویتی

توکن‌های هویتی (Identity Tokens) نشان‌دهنده هویت یک کاربر در محیط‌ها و شبکه‌های غیرمتمرکز هستند. اصولا برای تایید هویت به یک مرجع مرکزی مثل دولت یا بانک نیاز داریم. ولی با استفاده از این توکن‌ها، هویت کاربر کاملاً تایید خواهد شد و دیگر احتیاجی به مدارک اضافی وجود ندارد. به عنوان مثال، Civic یک پلتفرم بلاک‌چین محور است که از توکن‌های هویتی برای تایید هویت کاربران خود و ارائه دسترسی امن به طیف مختلفی از خدمات آنلاین استفاده می‌کند.

۱۳. توکن‌های مصنوعی

این توکن‌ها با هدف تقلید قیمت یا ارزش یک دارایی پایه، مانند سهام یا کامودیتی طراحی‌ شده‌اند، ولی در واقع آن دارایی را ندارند و از پشتوانه آن بهره نمی‌برند. توکن‌های مصنوعی (Synthetic Tokens) عموماً اپلیکیشن‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) هستند که به کاربران اجازه می‌دهند تا بدون دسترسی مستقیم به برخی دارایی‌ها،‌ بتوانند در معرض آن‌ها قرار داشته باشند. به عنوان مثال توکن‌های مصنوعی ممکن است بر‌اساس قیمت دارایی‌های مختلفی، مثل طلا، نقره یا حتی بیت‌کوین رفتار کنند و به معامله‌گران اجازه خرید و فروش آن‌ها را می‌دهد. بنابراین، اگر به بازار خرید و فروش طلا و نقره دسترسی ندارید، با استفاده از این توکن‌ها می‌توانید از تحرکات قیمتی آن‌ها سود ببرید.

۱۴. توکن‌های رپد

توکن‌های رپد (Wrapped Token) به نحوی طراحی شده اند که اجازه استفاده از توکن‌های بومی یک بلاک‌چین را در بلاک‌چین‌های دیگر مهیا کنند. بنابراین، از آن‌ها می‌تواند به شکل میان‌زنجیره‌ای استفاده کرد. با استفاده از توکن‌های رپد، کاربران می‌توانند از مزایا و خدمات بلاک‌چین‌های مختلف هم بهره ببرند. به عنوان مثال، رپد بیت‌کوین (WBTC) نوعی توکن است که بیت‌کوین را در شبکه اتریوم نمایندگی می‌کنند. با استفاده از این توکن، کاربران گویا بیت‌کوین را در شبکه اتریوم معامله می‌کنند.

توکن چطور کار می‌کند؟

توکن‌های رمز‌ارز عموماً نقش واحدهای تراکنش را روی بلاک‌چین‌ها ایفا می‌کنند. بیشتر این توکن‌ها با استفاده از قالب‌های استاندارد و آماده روی شبکه‌ی اتریوم ایجاد می‌شوند. این قالب‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند که توکن‌های اختصاصی خودشان را طراحی کرده و آن‌ها را با استفاده از شبکه اتریوم مبادله کنند. برای ساخت توکن‌ها، از قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیر‌متمرکز استفاده می‌شود. 

سرمایه‌گذاران ممکن است توکن‌ها را با دلایل بسیاری مختلفی خرید و فروش کنند. توکن می‌تواند هرچیزی را نمایندگی کند. به‌عنوان مثال، هر عدد از یک توکن خاص می‌تواند نماینده ۱۰ سهام شرکت گوگل باشد. بنابراین، با خرید هر توکن X،‌ گویا ۱۰ سهام گوگل خریده‌اید. یک توکن دیگر ممکن است اجازه ۱۰ ساعت دسترسی شما به یک سرویس پخش آنلاین را امکان‌پذیر کند. توکن‌ها حتی می‌توانند نماینده سایر رمزارز باشند. یک توکن مثلاً‌ می‌تواند نماینده چند بیت‌کوین باشد. بنابراین، هر واحد از آن توکن گویی مثلا ۴ بیت‌کوین در خود دارد.

ذخیره و نگهداری توکن به چه شکل است؟

توکن‌ها می‌توانند دارایی‌های بسیار ارزشمندی باشند. بنابراین، حفظ و نگهداری آن‌ها نیز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. برای ذخیره و نگهداری امن این دارایی‌های دیجیتال، راه‌های مختلفی پیش روی شما خواهد بود. بیایید نگاهی مختصر به برخی از این روش‌ها داشته باشیم:

استفاده از کیف پول نرم افزاری:

این کیف‌پول‌ها که به‌نام کیف‌پول گرم هم شناخته می‌شوند، کلید خصوصی و عمومی شما را برای دسترسی به دارایی‌های دیجیتال نگهداری می‌کنند. کیف‌پول‌های نرم‌افزاری می‌توانند به شکل اپلیکیشن موبایل یا کامپیوتر باشند.

کیف پول سخت افزاری:

این کیف‌پول‌ها به اسم کیف‌پول سرد نیز شناخته می‌شوند. برخلاف مدل‌های نرم‌افزاری، این کیف‌پول‌ها به اینترنت متصل نمی‌شوند و کلید خصوصی دارایی‌های شما را به صورت آفلاین نگهداری می‌کنند. استفاده از کیف‌پول سرد می‌تواند مزایا و معایب خود را داشته باشد و معمولا برای نگه‌داری حجم بالایی از دارایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کیف پول صرافی:

برای خرید ارزهای دیجیتال و توکن‌ها باید از صرافی‌ها استفاده کنید. عموماً، برای استفاده از این صرافی‌ها باید بخشی از دارایی را به کیف پول خودتان در صرافی منتقل کنید و سپس با استفاده از موجودی خود شروع به معامله کنید. درهرحال، دارایی‌های خریداری شده را می‌توانید در کیف‌پول صرافی هم نگهداری کنید. استفاده از این کیف‌پول‌ها بسیار آسان است، عموماً امنیت بالایی هم دارند، ولی نسبت به مدل‌های قبلی، در معرض خطر بیشتری هستند.

روش‌های دیگر:

روش‌های دیگری هم برای نگهداری ارزهای دیجیتال وجود دارد،‌ ولی استفاده از آن‌ها را اصلاً توصیه نمی‌کنیم. به عنوان مثال، برخی شاید ترجیح دهند که کلید خصوصی و عمومی خودشان را روی یک برگ کاغذ نوشته و نگهداری کنند! این کار هیچ ایرادی ندارد، البته مادام اینکه هیچ آسیبی به کاغذ نرسد و همیشه بتوانید آن را خوب و محفوظ نگهداری کنید!

توکن‌ها چطور ساخته می‌شوند؟

ساخت توکن‌ می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلفی انجام شود. پیش از ارائه هرگونه توضیح بیشتر در مورد این فرایند، حتماً باید تذکر دهیم که توکن‌سازی فرآیندی پیچیده بوده و نیاز به درک عمیق و بیشتری از فناوری بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند دارد. از سوی دیگر، حتما باید برخی ملاحظات قانونی را نیز هنگام ساخت این توکن‌ها در نظر داشته باشید. با این حال، متداول‌ترین روش برای ساخت توکن، استفاده از قراردادهای هوشمند روی یکی از بلاک‌چین‌های موجود است:

مرحله اول – انتخاب پلتفرم بلاک‌چین:

اتریوم محبوب‌ترین گزینه‌ برای تولید و خلق توکن است. ولی زنجیره‌های دیگری مثل Tron و زنجیره هوشمند بایننس (Binance Smart Chain) هم می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند.

مرحله دوم – انتخاب استاندارد توکن:

بعد از انتخاب بلاک‌چین، نوبت انتخاب استاندارد است. اگر از اتریوم استفاده می‌کنید، ERC-20 متداول‌ترین استاندارد است. در بخش‌ بعدی به صورت مفصل به این موضوع می‌پردازیم.

مرحله سوم – نوشتن قرارداد هوشمند:

قرارداد هوشمند نوعی کد است که روی بلاک‌چین اجرا شده و قوانین و قاعده‌های کارکردی توکن را مشخص می‌کند. شما یا باید قرارداد اختصاصی خود را بنویسید، یا از قالب‌های از پیش آماده استفاده کنید.

مرحله چهارم – به‌کارگیری قرارداد هوشمند:

بعد از اینکه قرارداد هوشمند نوشته شد، باید آن را در بلاک‌چین به کار بگیرید. برای انجام این کار باید مقداری کارمزد را به شبکه‌ی انتخابی خود (در مثال ما، اتریوم) بپردازید تا تراکنش‌ها را تایید کرده و پردازش کند.

مرحله پنجم – توزیع توکن‌ها:

بعد از به‌کارگیری قرارداد هوشمند، توکن‌ها را باید به کاربران توزیع کنید. این کار را می‌توان از طریق روش‌های مختلفی مثل ایر دراپ‌ها (Airdrop)، عرضه اولیه سکه (ICO) و… انجام داد.

متداول‌ترین استانداردهای توکن‌ها کدامند؟

فکر می‌کنید دقیقاً‌ چه چیزی کارکرد و عملکرد توکن‌های رمز‌ارز را مشخص می‌کند؟ پاسخ به این سوال ما را به استانداردهای توکن‌های رمز‌ارز می‌رساند. اساس و بنیان اصلی این توکن‌ها به قراردادهای هوشمند باز می‌گردد که ماهیت اصلی آن‌ها را ایجاد می‌کنند. قراردادهای هوشمند برنامه‌ریزی شده طیف مختلفی از کارکردهای دیگر، مانند Mint کردن یا سوزاندن توکن‌ها را نیز امکان‌پذیر می‌سازند. بنابراین، کاملاً‌ مشخص است که این قراردادها تا چه اندازه در سازوکار توکن‌ها تاثیرگذار هستند.

اگر شما هم می‌خواهید اپلیکیشن غیرمتمرکز خودتان را توسعه دهید و برای انجام این کار به توکن احتیاج دارید، باید توجه داشته باشید که توکن شما از استانداردهای خاصی پیروی کند. در واقع، کارکرد و عملکرد مورد نظر شما از طریق انتخاب صحیح این چارچوب‌ها و استانداردها به دست می‌آید. در این بخش نگاهی به متداول‌ترین استانداردهای موجود در زمینه توکن‌ها می‌پردازیم:

استاندارد ERC-20:

این استاندارد را باید محبوب‌ترین گزینه بدانیم. در حال حاضر، اکثریت توکن‌ها از این استاندارد استفاده می‌کنند. بر اساس این استاندارد، امکان ساخت و انتقال توکن‌ها بر بستر شبکه اتریوم فراهم می‌شود. این استاندارد همچنین به موضوعات دیگری مانند نحوه دسترسی به اطلاعات توکن، استفاده از قراردادهای هوشمند و امکان استفاده از توکن برای پرداخت‌های درون زنجیره‌ای نیز می‌پردازد.

استاندارد ERC-721:

این استاندارد هم توانسته خود را به عنوان یکی از متداول‌ترین استانداردهای موجود در دنیا مطرح سازد. با گسترش ناگهانی و چشم‌گیر اخیر در بازار NFTها، این استاندارد بیشتر مورد توجه قرار گفته است. چرا‌که تحت عنوان استاندارد توکن‌های غیرمثلی نیز شناخته می‌شود. این استاندارد کارکردهای لازم برای عملکرد دارایی‌های منحصر به فرد را ممکن می‌سازد. لازم به ذکر است که ERC-721 هم بر بستر اتریوم قرار دارد. در واقع، وجود این استاندارد است که باعث می‌شود NFTها ماهیت مثلی نداشته باشند و آن‌ها را نتوان با یکدیگر تعویض کرد.

استاندارد BEP-2:

استاندارد ساخت توکن روی زنجیره هوشمند بایننس (BSC) است. این استاندارد شباهت زیادی با ERC-20 دارد، با این تفاوت که امکانات و قابلیت‌های بیشتری به آن اضافه شده است.

استاندارد ERC-777:

این مورد یکی دیگر از استانداردهای مهم در عرصه ارزهای دیجیتال است که برای اضافه کردن کارکردها و ویژگی‌های پیشرفته و پیچیده به توکن مورد استفاده قرار می‌گیرد و در عین حال امکان سازگاری با استاندارد ERC-20 نیز حفظ می‌شود.

استاندارد ERC-1155:

این استاندارد تحت عنوان استاندارد چند توکنی نیز شناخته می‌شود و محبوبیت خوبی در دنیای استاندارد ارزهای دیجیتال به دست آورده است. با استفاده از این استاندارد، امکان مدیریت مجموعه‌ای از دارایی‌های مثلثی و غیرمثلی طی تنها یک قرارداد هوشمند فراهم می‌شود. به عنوان مثال،‌ با استفاده از استاندارد ERC-1155، کاربران می‌توانند چند مدل مختلف از توکن را همزمان انتقال دهند.

منظور از توکن سوزی چیست؟

توکن‌سوزی فرایندی است که بر‌اساس آن تعداد خاصی ارز دیجیتال یا توکن از چرخه معاملات کنار گذاشته می‌شوند. این کار عموماً از طریق انتقال آن‌ها به آدرس کیف‌پولی انجام می‌شود که کلید خصوصی آن برای هیچ‌کس در دسترس نیست. بنابراین، دست پیدا کردن به این کلید خصوصی برای هیچ‌کس امکان‌پذیر نیست. توکن‌سوزی می‌تواند با اهداف مختلفی انجام شود. برای مثال،‌ می‌توان به کاهش نقدینگی شبکه، کاهش عرضه، افزایش ارزش توکن‌های موجود یا به عنوان سازوکاری برای کنترل تورم در شبکه اشاره کرد. 

آینده توکن‌ها به چه شکل است؟

خیلی از طرفداران بلاک‌چین‌ها و ارزهای دیجیتال همیشه ادعا دارند که آینده از آن بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال است. بسیاری از پروژه‌‌های غیرمتمرکز و ارزهای دیجیتال آن‌ها نیز دقیقاً‌ به همین خاطر با استقبال و رشد قیمتی چشمگیر روبرو شده‌اند. در چنین شرایطی، چه آینده‌ای را می‌توان برای توکن‌ها متصور بود؟

به نظر می‌رسد توکن‌ها کار چندان دشواری را برای سال‌های آینده در پیش نداشته باشند. در واقع، احتمال استقبال از توکن‌ها شاید حتی بیشتر از استقبال از سکه‌ها (coins) هم باشد. در حال حاضر، شاهد استقبال از توکن‌های دیجیتالی و حرکت به سمت توکنیزه شدن دارایی‌ها هستیم و به نظر می‌رسد روند دیجیتالی و توکنی شدن بسیاری از کلاس‌های دارایی ملموس تا سال ۲۰۳۰ همچنان صعودی و ادامه‌دار باشد. منظور از توکنیزه شدن، تبدیل دارایی‌ها و حقوق مختلف به شکل توکن‌های دیجیتال بر بستر بلاک‌چین است. ارائه قطعات موسیقی به شکل NFT، خرید و فروش توکن‌های اوراق بهادار، NFT دامنه‌های وب‌سایت و… همگی نمونه‌هایی از توکنیزه شدن دارایی‌ها هستند. 

توکنیزه کردن دارایی‌ها و ارائه آن‌ها به شکل توکن‌های دیجیتال می‌تواند مزایای مختلفی را به همراه داشته باشد. سهولت دسترسی، امکان ساخت دارایی‌های جدیدتر، خرید و فروش آسان‌تر و امکان مشارکت و سرمایه‌گذاری قشر بسیار بزرگ‌تری از سرمایه‌گذاران، همگی جزو مزایای استفاده از توکن‌ها هستند.  توکن‌ها حتی می‌توانند بسیاری از واسطه‌های موجود در بازار را حذف کنند. با حذف این واسطه‌ها و خودکارسازی بسیاری از فرآیندها، احتمالاً شاهد ارائه سبک‌ها و انواع جدیدی از خدمات و محصولات نیز باشیم. در واقع، پیشرفت‌های به دست آمده در ابعاد مختلف فناوری و همچنین تغییرات ایجاد شده در حوزه‌های قانونی مختلف باعث شده حرکت به سمت یک دنیای دیجیتالی، اجتناب‌ناپذیر باشد و باید انتظار نقش پررنگی از توکن‌ها را در آینده داشته باشیم.

چطور توکن‌های کلاهبرداری را تشخیص دهیم؟

رشد و استقبال چشمگیر از بازار ارزهای دیجیتال و توکن‌ها باعث شده توجه خیلی از افراد متقلب و کلاهبردار‌ نیز به این بازار جلب شود. خیلی از افراد تصور می‌کنند با ورود به این بازار می‌توانند به سرعت پولدار شوند و کلاهبردارها هم از همین موضوع برای رسیدن به اهداف خودشان سوءاستفاده می‌کنند. بنابراین، قبل از خرید و سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال، حتماً باید جوانب مختلف را لحاظ کرد. بهترین نقطه برای شروع، احتمالاً شناخت پروژه‌های جعلی و کلاهبرداری است. اما چطور این پروژه‌ها را شناسایی کنیم؟ موارد زیر به شما کمک می‌کند تا پروژه‌های جعلی را شناسایی کنید:

• در مورد سوابق تیم توسعه‌دهنده آن توکن تحقیق کنید؛ آیا شناخته شده هستند یا هویت خود را مخفی نگه‌ داشته‌اند؟
• سوابق قیمتی توکن مورد نظر را بررسی کنید؛ آیا جهش‌های بسیار سریع قیمتی را تجربه کرده است؟
• سیستم توزیع توکن‌ را بررسی کنید؛ آیا بخش زیادی از توکن‌ها دست توسعه‌دهندگان باقی می‌ماند؟
• وایت‌پیپر (White Paper) را بررسی کنید؛ آیا توضیحات قانع‌کننده بوده و پروژه هدفمند است؟
• تکنیک‌های بازاریابی را بررسی کنید؛ آیا این توکن جنجال زیادی در رسانه‌ها برپا کرده و وعده‌های عجیب و غیرقابل دسترسی ارائه کرده است؟
• کدهای توکن‌ را در Etherscan بررسی کنید؛ آیا تایید شده است یا توسعه‌دهندگان از ارائه کدهای خود اجتناب می‌کنند؟
• چند صرافی از این توکن پشتیبانی می‌‌کنند؟ اگر توکن تنها در چند صرافی غیرمتمرکز پشتیبانی می‌شود،‌ به احتمال زیاد کلاهبرداری است.
• حجم نقدینگی توکن چقدر است؟ منظور از نقدینگی، تعداد رمز‌ارزها یا توکن‌هایی است که در قراردادهای هوشمند قفل شده‌اند تا کاربران بتوانند این دارایی‌ها را در صرافی‌های غیرمتمرکز خرید و فروش کنند. اگر حجم این نقدینگی کمتر از ۱۰۰ هزار دلار بوده یا نقدینگی با شیب تندی رو به کاهش است، پروژه احتمالاً جعلی و کلاهبرداری است.

جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی مفهوم توکن و مقایسه‌ی آن با کوین یا همان سکه دیجیتال پرداختیم. توکن‌ها می‌توانند دارایی‌های مختلف را نمایندگی کنند و خود را به عنوان بخشی جدانشدنی از چشم‌انداز آینده‌ی دیجیتالی اثبات کنند. آن‌ها می‌توانند راه‌های مختلفی را هم برای جذب سرمایه و هم برای سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های جدید و ارزشمند ایجاد کنند. بسته به نوع کارکردی که دارند، توکن‌ها را به انواع مختلفی مثل توکن‌های کاربردی، توکن‌های تراکنشی، توکن‌های اوراق بهادار، توکن‌های حاکمیتی و … تقسیم کرد. در ادامه به فرآیند ساخت و نگهداری از توکن‌ها پرداختیم. برای نگهداری توکن‌ها می‌توان از انواع کیف‌پول داغ (نرم‌افزاری) یا سرد (سخت‌افزاری) استفاده کرد. ساخت توکن‌ها نیز می‌تواند بسیار سخت و چالش‌برانگیز باشد، ولی روش‌های بسیار ساده‌‌ای هم برای ساخت آن‌ها وجود دارد. در مجموع، با افزایش استقبال از فناوری بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال، به نظر می‌رسد توکن‌ها نیز نقش مهمی را در اقتصاد دیجیتال ایفا کنند.