فناوری بلاک چین و کاربردهای آن
بلاکچین چیست؟
برای درک بهتر بلاکچین شاید بهتر باشد در ابتدا یک دفتر کل حسابداری را تصور کنید که تمام تراکنش‌ها و اطلاعات در آنها درج می‌شود. بلاکچین نیز یک دفتر کل مشترک، اشتراک‌گذاشته شده و تغییر ناپذیر است که امکان ثبت تراکنش‌ها و ردیابی دارایی‌ها را در یک شبکه‌ی تجاری مهیا می‌کند.
دارایی مورد نظر می‌تواند مشهود باشد، مثل ماشین، پول نقد و یا زمین. این دارایی همچنین می‌تواند غیرمشهود و ناملموس باشد، مانند حق مالکیت معنوی، حق ثبت اختراع، حق چاپ یا نام تجاری. در واقع، هر چیز با ارزشی را می‌توان در یک شبکه بلاکچین ثبت یا ردیابی کرد. استفاده از بلاکچین باعث سرعت بخشیدن به تراکنش‌ها، تبادلات و کاهش هزینه‌ها و ریسک‌ها می‌شود.
چرا فناوری بلاکچین بسیار اهمیت دارد؟
امروزه، کسب‌وکارها کاملاً بر اطلاعات و دادهها متکی هستند. هرچه دادهها سریع‌تر دریافت شوند و دقیق‌تر باشند، بهتر و کارآمدتر خواهند بود. بلاکچین بستری فوق‌العاده برای به اشتراک‌گذاری اطلاعات است. زیرا دادهها را کاملاً فوری، شفاف و ایمن به اشتراک می‌گذارد. این اطلاعات فقط در داخل دفاتر کل توزیع شده ثبت می‌شوند و هرگز قابل تغییر و دستکاری نیستند.
شبکه بلاکچین همچنین می‌تواند کاربردهای متعدد دیگری داشته باشد. برای مثال، با استفاده از بلاکچین می‌توان سفارش‌ها، پرداخت‌ها، حساب‌ها، وضعیت تولید یا بسیاری از موارد دیگر را نیز ردیابی کرد. به عنوان مثال، یک کارخانه خودروسازی سهامی عام را در نظر بگیرید. اگر این مجموعه از فناوری بلاکچین در فرآیند تولید خود استفاده کند، تمامی سهام‌داران می‌توانند اطلاعات کاملاً معتبری را از وضعیت تولید، وضعیت انبارها، میزان فروش و… را مشاهده کنند.
اصلی‌ترین عناصر یک بلاکچین کدامند؟
در بخش قبل در مورد اهمیت بلاکچین صحبت شد. این فناوری تا حدی پراهمیت و پرنفوذ است که از آن به عنوان نسل آینده‌ی اینترنت نام برده می‌شود. شبکه‌های بلاکچین بخش‌ها و ویژگی‌های مختلفی دارند که ماهیت اصلی آنها را شکل می‌دهد. در میان مهم‌ترین عناصر یک شبکه بلاکچین، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
فناوری دفتر کل توزیع شده
تمامی مشارکت‌کنندگان شبکه می‌توانند به دفتر کل توزیع شده و اطلاعات تراکنش‌های آن دسترسی داشته باشند. تمامی رکوردها، اطلاعات و تراکنش‌ها روی این دفتر کل به صورت غیرقابل دستکاری و تغییر هستند. برای درک بیشتر، دفتر کل توزیع شده را مثل شبکه حساب‌های بانکی در نظر بگیرید که اطلاعات تمام حساب‌ها و تراکنش‌ها روی آن ثبت می‌شود. با این تفاوت که شبکه‌های بانکی متمرکز بوده و تنها توسط همان بانک قابل دسترس هستند و امکان تغییر اطلاعات هم به راحتی روی آنها وجود دارد. اما دفتر کل توزیع شده بلاکچین غیرمتمرکز است، اطلاعات شفاف و قابل دسترس بوده و امکان دستکاری روی آنها هم وجود ندارد.
تغییر ناپذیر بودن اطلاعات
هیچ فرد و مشارکت‌کننده‌ای نمی‌تواند اطلاعات ثبت شده روی یک شبکه بلاکچین را حذف و یا دستکاری کند. حتی اگر یک ردیف تراکنش شامل خطایی باشد، باید تراکنش جدیدی برای معکوس کردن خطا اضافه شود. در این صورت، هر دو تراکنش شفاف باقی می‌مانند.
قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند را می‌توانیم همان ویژگی انقلابی فناوری بلاکچین بدانیم. به منظور سرعت بخشیدن به تراکنش‌ها، می‌توان تمام فرآیندها و قوانین را در قالب قراردادهای هوشمند برنامه‌ریزی کرد. این قراردادها روی بلاکچین ذخیره شده و به صورت خودکار اجرا می‌شوند. از قراردادهای هوشمند می‌توان استفاده‌های بسیار متعددی کرد. برای درک بهتر قراردادهای هوشمند، ساده‌ترین مثال شاید یک دستگاه فروش خودکار باشد. زمانی که یک اسکناس ۱۰ هزار تومانی وارد این دستگاه می‌کنید، به صورت خودکار یک بطری نوشابه را به شما تحویل می‌دهد. اگرچه این دستگاه‌ها بر بستر بلاکچین نیستند، ولی همه‌چیز به صورت خودکار انجام می‌شود. حال تصور کنید قراردادهای بزرگ، مثل خرید ملک را به صورت خودکار انجام دهید. یعنی ملکی با سند و ویژگی‌های مشخص شده بر بستر بلاکچین را انتخاب کرده و پس از واریز وجه، مالکیت به صورت خودکار به شما انتقال پیدا می‌کند. تمام این فرآیند شفاف، خودکار و غیرقابل برگشت و هرگونه کلاه‌برداری است.
بلاک چین چطور کار می‌کند؟
سازوکار بلاک‌چین‌ها بسیار پیچیده و تخصصی است. ولی برای درک بهتر، نحوه کارکرد این شبکه‌ها را به صورت بسیار ساده و خلاصه مرور می‌کنیم.
۱. هر تراکنشی که انجام می‌شود، به عنوان یک «بلوک» از اطلاعات (داده) ثبت می‌شود.
تراکنش‌ها در بستر بلاکچین نشان‌دهنده جابجایی و انتقال دارایی‌ها هستند. این دارایی‌ها می‌توانند ملموس (مثل یک محصول فیزیکی) یا غیرملموس (انواع مالکیت قانونی) باشند. بنابراین، برخلاف تصور ما از کلمه‌ی تراکنش، منظور لزوماً یک تبادل و انتقال پول و سرمایه نیست.
تراکنش‌ها در بلاکچین می‌تواند هر نوع اطلاعاتی که می‌خواهید را در خود جای دهد. اطلاعاتی مثل: چه کسی، چه چیزی، چه زمانی، کجا، چه مقدار و حتی شرایط (مثل دمای محموله). به عنوان مثال، از کانتینرهای متصل به بلاکچین می‌توان برای صادرات و واردات استفاده کرد. فرض کنید قصد صادر کردن یک محصول دارویی خاصی را دارید که دمای آن هرگز نباید بیشتر از -۱۰ درجه باشد. این کانتینر می‌تواند تمامی اطلاعات مسیر ارسال (شامل زمان، مختصات، دما و …) را در بلاکچین ثبت کند. این اطلاعات قابل دستکاری هم نیستند. با این کار، خریدار مطمئن می‌شود در تمام طول مسیر دریایی، دارو در محیط مناسبی نگهداری شده و سالم است.
۲. هر بلاک به بلاک قبلی و بعدی متصل می‌شود
این بلوک‌ها زنجیره‌ای از داده ها را تشکیل می‌دهند که از نقطه‌ای آغاز شده و ادامه پیدا می‌کند. بلوک‌ها زمان و ترتیب دقیق تراکنش‌ها را تایید می‌کنند. دقیقاً مثل حلقه‌های زنجیر، هر بلوک به بلوک قبلی و بعدی خود متصل شده است. این کار باعث می‌شود امکان دستکاری در آنها وجود نداشته باشد. یعنی هر تغییری که در هر بلاک ایجاد شود، باعث تداخل در بلاک قبلی و بعدی نیز خواهد شد و بنابراین کل زنجیره متوجه این تغییر خواهند شد. بنابراین، هیچ بلوکی را نمی‌توان به میانه‌ی آنها اضافه کرد و یا اینکه آن را حذف کرد.
۳. تراکنش‌ها یک زنجیره برگشت‌ناپذیر را شکل می‌دهند: یک بلاکچین
همان‌طور که در بخش قبل هم بیان شد، اضافه شدن هر بلوک جدید باعث تقویت و امن‌تر شدن بلوک قبلی و در نتیجه افزایش امنیت کل شبکه می‌شود. این موضوع باعث تغییرناپذیر شدن کل بلاکچین می‌شود و هیچ‌کس نمی‌تواند در دادهها و تراکنش‌ها دستکاری کند. بنابراین، کل اطلاعات بلاکچین برای همیشه معتبر و قابل اعتماد هستند.
منظور از مکانیزم اجماع در بلاکچین چیست؟
الگوریتم اجماع در واقع مکانیزمی است که به کاربران و مشارکت‌کنندگان یک شبکه‌ی غیرمتمرکز این امکان را می‌دهد تا با یکدیگر هماهنگ باشند. در محیط کاملاً غیر متمرکز یک بلاکچین، ابزار و سازوکاری داریم که بر اساس آن بتوان روی یک حقیقت و دیتای واحد توافق پیدا کرد.
این در حالی است که در سیستم‌های متمرکز فعلی، یک فرد یا سازمان واحد بر سیستم تسلط دارد. آنها می‌توانند هر نوع تغییراتی که بخواهند را در سیستم یا اطلاعات ایجاد کنند. به عبارت دیگر، سیستم‌های متمرکز به شکلی طراحی نشده‌اند که چنین صاحب نظر داشته باشند و نوعی اجماع بین مدیران مختلف ایجاد شود.
همین شرایط را در یک پایگاه داده غیرمتمرکز، یا همان بلاکچین در نظر بگیرید. چطور باید روی ورودی‌های مختلف توافق کرد؟ هیچ فردی مسئولیت اطلاعات را بر عهده ندارد و تمام مشارکت‌کنندگان قدرت یکسانی دارند. از چه روشی باید به توافق و اجماع رسید؟ حل مشکل اجماع در محیطی که بازیگران آن با یکدیگر غریبه بوده یا اعتمادی ندارند، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش‌روی فناوری بلاکچین بود.
به لطف کلید‌های عمومی و خصوصی رمزنگاری شده، دارایی‌ها و سکه‌های کاربران امن هستند و کسی نمی‌تواند آنها را خرج کند. ولی همچنان به یک منبع واحد احتیاج داریم که مشارکت‌کنندگان شبکه بتوانند روی آن حساب کنند؛ منبعی که بتواند تشخیص دهد آیا دارایی‌ها خرج شده‌اند یا خیر.
انواع الگوریتم‌های اجماع
بحث الگوریتم‌های اجماع در بلاک‌چین‌ها اگرچه با گواه اثبات کار شروع شد، ولی محدود به همین یک مورد باقی نماند. امروزه تعداد زیادی از الگوریتم‌ها به همین منظور طراحی شده و شبکه‌های بلاک‌چینی مختلفی آنها را به کار گرفته‌اند. طبعاً هرکدام از این روش‌ها مزایا و معایب خاصی به همراه دارند. در اینجا تنها به بررسی دو مورد از مهم‌ترین و پرکاربردترین الگوریتم‌های اجماع در شبکه‌های بلاک‌چینی می‌پردازیم.
الگوریتم گواه اثبات کار
الگوریتم گواه اثبات کار (Proof of Work – PoW) را باید جد بزرگ تمام الگوریتم‌های اجماع بدانیم. این روش برای اولین‌بار در بیت‌کوین به کار گرفته شد. بر اساس این روش، اعتبارسنج‌ها (Validator) که به آنها ماینر (استخراج‌کننده) گفته می‌شود، داده‌هایی را هش (hash) می‌کنند تا در نهایت بتوانند یک راه‌حل خاص را پیدا و ارائه کنند.
هش‌ها، رشته‌ای تصادفی از حروف و اعداد هستند که از طریق یک تابع هش ایجاد می‌شوند. با تکرار اجرای همان دادهها، نتایج همیشه یکسان خواهد بود. اما کافی است تنها یکی از جزئيات دادهها تغییر کند تا هش شما هم کاملاً تغییر کند.
با نگاه کردن به خروجی‌ها، نمی‌توان حدس زد که اطلاعات ورودی به تابع، شامل چه چیزهایی بوده‌اند. در الگوریتم گواه اثبات کار، پروتکل شرایطی را برای تایید اعتبار بلاک تعیین می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است بگوییم فقط بلوکی که هش آن با ۰۰ ایجاد می‌شود معتبر خواهد بود. دستگاه‌های ماینر باید آنقدر پارامترهای مختلف را امتحان و آزمون و خطا کنند تا بتوانند هش مناسب را پیدا کنند. این روش بسیار دشوار است و انجام آن نیاز به پردازنده‌های بسیار قوی دارد که مصرف انرژی بسیار بالایی دارند. برای درک بیشتر این مکانیزم بهتر است مقاله استخراج ارزهای دیجیتال را مطالعه کنید.
الگوریتم گواه اثبات سهم
در همان اولین روزهای بعد از ظهور بیت‌کوین، الگوریتم گواه اثبات سهم (Proof of Stake – PoS) به عنوان یک جایگزین برای روش گواه اثبات کار مطرح شد. در این روش هیچ نیازی به استخراج‌کننده‌ها، سخت‌افزارهای قدرتمند یا مصرف چشمگیر انرژی نیست. شما تنها به یک کامپیوتر نیاز دارید. با این حال، هدف این روش دقیقاً مثل الگوریتم PoW است و هدف هر دو آنها رسیدن به اجماع در درون شبکه است.
در بیانی بسیار ساده، در این الگوریتم مجموعه‌ای از نودها با سپرده‌گذاری یا استیک (Stake) کردن رمزارزهای بومی شبکه، اقدام به ایجاد بلاک‌های جدید می‌کنند. سایر نودها نیز به درست بودن این بلاک‌ها رای می‌دهند.
در این روش، نیازی به استفاده از منابع خارجی (مانند پردازنده‌ها) نیست. برعکس، تایید بلاک‌ها به کمک منابع داخلی، یعنی رمزارزهای بومی شبکه انجام می‌شود. شما دارایی‌هایتان را در کیف پول قفل می‌کنید (stake). همچنین، به کمک سایر اعضاء، تعیین می‌کنید که کدام تراکنش‌ها در بلوک بعدی انجام می‌شوند. به بیان دیگر، شما روی بلوکی که انتخاب می‌شود شرط‌بندی می‌کنید و سپس پروتکل یک بلوک را انتخاب می‌کند.
اگر بلوکی که حدس زده بودید انتخاب شود، بسته به سهم خود، قسمتی از کارمزد را دریافت می‌کنید. هرچه دارایی‌های بیشتری را قفل کرده باشید، جایزه بیشتری به دست می‌آورید.
مزایای استفاده از بلاکچین چیست؟
برای شناخت بهتر مزایای فناوری بلاک چین، بهتر است در ابتدا ضعف‌ها و ایرادات شبکه‌های فعلی اطلاعات را بشناسیم. سپس متوجه خواهیم شد که بلاکچین چه عیب‌ها و ایراداتی را برطرف می‌کند. در حال حاضر، سازوکارها شامل تعداد زیادی اطلاعات تکراری و نیاز به تایید از سمت اشخاث ثالث مختلف هستند. اطلاعات شبکه و کاربران روی سرورهای متمرکزی ثبت و نگهداری می‌شوند که احتمال حملات سایبری به آنها وجود دارد.
از سمت دیگر، متمرکز بودن شبکه به این معنا است که شخص یا سازمانی که دسترسی اصلی به آن را دارد، به راحتی می‌تواند اطلاعات را دستکاری کند. این موضوع همچنین باعث کاهش شفافیت در ارائه اطلاعات می‌شود. از سوی دیگر، با ظهور و افزایش استفاده از اینترنت اشیاء (IoT)، حجم تراکنش‌ها و اطلاعات بسیار بالا رفته است و این باعث کند شدن کسب‌وکارها خواهد شد.
تمام این نقص‌ها و کاستی‌ها به ما نشان می‌دهد که نیاز به استفاده از فناوری جدیدی داریم و این فناوری همان بلاک چین است! بلاکچین در واقع می‌تواند تمام مشکلات بالا را حل کند. به صورت خلاصه، مزایای استفاده از فناوری بلاک چین را در می‌توان در چهار گروه اصلی جای داد:
۱. افزایش اعتماد
داده‌های بلاکچین کاملاً معتبر هستند. شما دیگر هیچ نگرانی بابت صحت و دقت اطلاعات نخواهید داشت. اگر بخواهید می‌توانید یک بلاکچین خصوصی طراحی کنید که تنها اعضای تایید شده بتوانند در آن عضو باشند؛ تمام اعضا نیز می‌توانند تمامی اطلاعات بلاک چین را در اوج شفافیت مشاهده کنند.
۲. امنیت بیشتر
تمام اعضای شبکه روی دقت و صحت دادهها باید اجماع داشته باشند. از سوی دیگر، تمامی تراکنش‌ها تایید شده و برای همیشه در شبکه ثبت می‌شوند. این تراکنش‌ها کاملاً برگشت‌ناپذیر و غیرقابل تغییر هستند. در واقع، هیچ‌کس، حتی مدیر سیستم نیز نمی‌تواند تراکنشی را در شبکه بلاکچین حذف کند.
۳. کارایی بیشتر
با استفاده از بلاکچین و با توجه به امنیت و صحت اطلاعات، دیگر نیازی به تطبیق دادهها و انجام کارهای این‌چنینی نخواهد بود. این موضوع باعث صرفه‌جویی در زمان خواهد شد. از سوی دیگر، قابلیت قراردادهای هوشمند نیز وجود دارند که از آنها هم می‌توانیم در بستر بلاکچین استفاده کنیم. این قراردادها به انجام خودکار فرآیندها کمک می‌کنند و سرعت انجام روندها و کارها را به شدت بالا می‌برند. پیش‌تر در مورد قراردادهای هوشمند صحبت کرده بودیم.
۴. کاهش هزینه‌ها
امروزه بانک‌ها بابت ارائه خدمات بانکی مقداری کارمزد دریافت می‌کنند. بسته به نوع خدمات، مقدار این کارمزدها نیز متفاوت خواهد بود. مثلا، در زمینه انتقال بین‌المللی پول، کارمزدها بسیار سنگین هستند. ماهیت غیرمتمرکز بلاکچین باعث می‌شود به هیچ شخص و سازمان واسطه‌ای نیاز نداشته باشیم. تراکنش‌ها، فارغ از هر نوعی که باشند، به صورت خودکار تایید خواهند شد. این موضوع باعث حذف کارمزدها خواهد شد و صرفه‌جویی زیادی در هزینه‌ها خواهد کرد.
معایب استفاده از بلاکچین چیست؟
۱. هزینه‌های فناوری و انرژی
اگرچه بلاکچین می‌تواند صرفه‌جویی زیادی را در هزینه‌ها به همراه داشته باشد. ولی استفاده و به‌کارگیری این فناوری رایگان نیست. جدا از بحث راه‌اندازی و طراحی سیستم‌ها، پردازش تراکنش‌ها نیز هزینه دارد. به عنوان مثال، مکانیسم PoW (الگوریتم اثبات کار)، یکی از روش‌هایی است که از آن برای تایید تراکنش‌های شبکه استفاده می‌شود. این همان روشی است که ماینرها با استفاده از آن به استخراج رمز ارزها می‌پردازند. به صورت خلاصه، در این روش، افراد توان پردازشی کامپیوترهای خود را در اختیار شبکه بلاکچین مورد نظر قرار می‌دهند تا تراکنش‌ها با استفاده از آنها انجام شود. شبکه نیز در عوض به ازای مقدار کمک ارائه شده،به آنها مقداری جایزه (در قالب رمزارز) می‌دهد. این همان سازوکار بسیار ساده‌ی استخراج ارز دیجیتال است. همین کامپیوترها مصرف انرژی بالایی دارند و تخمین زده می‌شود که مصرف انرژی تمامی دستگاه‌های استخراج کننده بیت‌کوین در دنیا به اندازه مصرف کشورهایی مثل نروژ و اوکراین است. تمامی این موارد را می‌توان جزو هزینه‌های به‌کارگیری بلاکچین دانست. البته، راه‌حل‌های مختلفی برای حل یا کاهش چشمگیر این مشکل ارائه شده است.
۲. سرعت و ناکارآمدی دادهها
بیت‌کوین می‌تواند مثال مناسبی برای شرح ناکارآمدی بلاک‌چین‌ها باشد. سیستم PoW بیت‌کوین به نحوی است که حدود ۱۰ دقیقه طول می‌کشد تا یک بلاک جدید به این زنجیره اضافه شود. با چنین سرعتی، تخمین زده می‌شود که شبکه بیت‌کوین می‌تواند حدود ۷ تراکنش در ثانیه را پردازش کند که تعداد بسیار پایینی است. برند قدیمی و نام آشنای VISA، به عنوان مثال می‌تواند تا ۶۵ هزار تراکنش را در ثانیه مدیریت کند.
با این حال، تمام بلاک‌چین‌ها چنین ضعفی ندارند. بلاکچینهای جدید زیادی وجود دارند که سرعت پردازش و مقیاس‌پذیری بسیار بالایی دارند. به عنوان مثال، به‌روزرسانی اتریوم این شبکه را قادر می‌سازد تا ۱۰۰ هزار تراکنش را در ثانیه پردازش کند.
۳. فعالیت‌های غیرقانونی
اگرچه امنیت بالا و ناشناس ماندن کاربران باعث حفظ حریم خصوصی آنها شده و خطر حملات هکری را کاهش می‌دهد. ولی می‌تواند بستر مناسبی را هم برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی آماده کند. مثال‌های مختلفی در مورد سوءاستفاده از بلاک‌چین‌ها برای معاملات غیرقانونی یا انجام پول‌شویی وجود دارد.
سیستم‌های مالی فعلی بانک‌ها به شکلی است که هویت معامله‌گران ثبت شده و تراکنش‌ها قابل پیگیری هستند. ولی تراکنش‌های انجام شده در بلاکچینهای مختلف این‌چنین نیست. این موضوع را هم می‌توان یک نقطه قوت، و هم یک نقطه ضعف بلاکچین در نظر بگیریم.
۴. قانون‌گذاری
ماهیت غیرمتمرکز بلا‌ک‌چین‌هایی مانند بیت‌کوین باعث می‌شود قانون‌گذاری‌های دولتی و نظارت بر آنها بسیار دشوار باشد. با این حال، دولت‌ها هر لحظه می‌توانند اعلام کنند که خرید و نگهداری رمز ارزها یا مشارکت در این شبکه‌ها غیرمجاز است.
با این حال، این نگرانی‌ها روز به روز کمتر می‌شوند، چراکه شرکت‌های بسیار بزرگی مثل PayPal شروع به پذیرش رمز ارزها برای انجام تراکنش‌های خود کرده‌اند.
حمله ۵۱٪ در بلاکچین یعنی چه؟
همان‌طور که در مورد سازمان‌ها و فرایندهای عمومی می‌دانیم، اجماع ۵۱ درصد از ذینفعان به معنای تسلط آنها بر فرایند یا سازمان است. به عنوان مثال، تصاحب ۵۱ درصد سهام یک شرکت سهامی عام یعنی شما بیشترین اختیار و نفوذ را در این شرکت خواهید داشت و همه‌چیز بر اساس خواسته‌های شما خواهد بود.
یک حمله ۵۱ درصد زمانی رخ می‌دهد که یک ماینر (استخراج‌کننده) یا گروهی از آنها بتوانند کنترل بیش از ۵۰ درصد یک شبکه‌ی بلاکچین را در دست بگیرند. حمله ۵۱ درصد بسیار نادر است، چراکه انجام آن نیاز به هزینه و سخت‌افزارهای بسیار زیاد و پیشرفته‌ای دارد که دسترسی به آن کار هرکسی نیست.
ولی موفقیت در حملات ۵۱ درصد می‌تواند دسترسی کاملی به مهاجمان بدهد. آنها می‌توانند بیش از حد سکه خرج کنند، جلوی تایید تراکنش‌ها را بگیرند یا اینکه سایر ماینرها را مسدود کنند.
انواع شبکه‌های بلاک چین
راه های مختلفی برای ایجاد شبکه بلاک چین وجود دارد. آنها می توانند عمومی، خصوصی، دارای مجوز یا ساخته شده توسط کنسرسیوم باشند. در این بخش، هرکدام از این مدل‌های شبکه‌های بلاک چین را به اختصار توضیح داده و مرور می‌کنیم.
شبکه‌های بلاک چین عمومی
یک شبکه بلاک چین عمومی، همان‌طور که از نام آن پیداست، شبکه‌ای است که هرکسی می‌تواند به آن پیوسته و در آن مشارکت داشته باشد. به عنوان مثال، بیت‌کوین یک بلاکچین عمومی است. بلاکچینهای عمومی می‌توانند محدودیت‌هایی را در زمینه توان پردازش تراکنش‌ها (با توجه به حجم بالای درخواست‌ها)، حفظ حریم خصوصی، محدودیت تراکنش‌ها و بحث‌های امنیتی شبکه تجربه کنند.
شبکه‌های بلاک چین خصوصی
از لحاظ ساختاری، بلاکچین خصوصی تفاوت خیلی زیادی با بلاکچینهای عمومی ندارد و آنها هم به صورت همتا به همتا (Peer to Peer) کار می‌کنند. با این حال، اعضای فعال در شبکه توسط یک سازمان انتخاب می‌شوند و تنها آنها می‌توانند اجازه حضور و دسترسی به اطلاعات را داشته باشند. یک بلاکچین عمومی می‌تواند کارکردی درون سازمانی داشته باشند و توسط خود شرکت میزبانی شود.
شبکه‌های بلاک چین مستلزم مجوز
این شبکه‌ها تا حدی شبیه به بلاکچینهای خصوصی هستند. در واقع، شرکت‌هایی که بلاکچین خصوصی راه‌اندازی می‌کنند، بلاکچین آنها از نوع دارای مجوز است. با این حال، نکته مهم این است که حتی بلاکچینهای عمومی هم می‌توانند نیاز به مجوز داشته باشند. مجوز به این معنا است که محلق شدن و فعالیت کردن در این شبکه برای همگان محدود است. بنابراین، تنها افراد مجاز می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. شرکت‌کنندگان برای پیوستن به این شبکه‌ها می‌توانند یک دعوت‌نامه دریافت کنند.
شبکه‌های بلاک چین کنسرسیومی
چندین شرکت می‌توانند مسئولیت‌های نگهداری یک بلاکچین را بر عهده داشته باشند. این سازمان‌ها که از قبل مشخص شده‌اند، تعیین می‌کنند که چه کسی می‌تواند تراکنش‌ها را ثبت کند یا اینکه به دادهها دسترسی داشته باشد. یک شبکه بلاکچین کنسرسیومی زمانی برای کسب‌وکارها مناسب است که تمام شرکت‌کنندگان آن نیاز به مجوز داشته باشند و همه‌ی آنها مسئولیت مشترکی برای بلاکچین داشته باشند.
شبکه‌های بلاکچین هیبرید
بهترین تعریف برای یک بلاکچین هیبرید این است که بگوییم این بلاک‌چین‌ها سعی می‌کنند بهترین ویژگی‌های و توانایی‌های بلاکچینهای عمومی و خصوصی را به کار بگیرند. در ایده‌آل‌ترین حالت، یک بلاکچین هیبرید سعی دارد دسترسی کنترل‌‌شده و آزادی عمل را به صورت همزمان به کاربران ارائه کند.
تراکنش‌ها و سوابق اطلاعاتی در یک بلاکچین هیبریدی به شکل خصوصی ذخیره می‌شوند. اما در صورت لزوم، مثلاً در صورت فعال کردن امکان دسترسی از طریق یک قرارداد هوشمند، می‌توان این تراکنش‌ها را تایید کرد. به عبارت دیگر، اطلاعات این بلاک‌چین‌ها خصوصی هستند، اما همچنان قابل تایید هستند. به عبارت دیگر، زمانی که دسترسی کافی به یک کاربر داده شود، او می‌تواند دسترسی کاملی به اطلاعات داشته باشد.
یک سازمان خصوصی می‌تواند یک بلاکچین هیبریدی باشد، ولی همچنان نمی‌توانند در تراکنش‌ها دستکاری کرده و آنها را تغییر دهند. بنابراین، یک بلاکچین هیبریدی به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا یک بلاکچین مبتنی بر مجوز را در کنار یک بلاکچین عمومی به‌کار گیرند و تعیین کنند که چه کسانی می‌توانند به دادهها دسترسی داشته باشند. به صورت خلاصه، می‌توان گفت که معماری و ساختار بلاکچینهای هیبریدی کاملاً قابل شخصی‌سازی است.
بلاکچینهای هیبریدی می‌توانند مزایای مختلفی را ارائه کنند. در میان آنها می‌توان به امکان کار کردن در اکوسیستم‌های بسته، تغییر قوانین در صورت لزوم، محافظت و امن بودن در برابر حملات ۵۱٪، کاهش هزینه‌ی تراکنش‌ها و حفظ حریم خصوصی در عین ارتباط با فضای خارج از بلاکچین اشاره کرد.
مقایسه‌ی انواع شبکه‌های بلاکچین
| عمومی (بدون مجوز) | خصوصی (با مجوز) | کنسرسیومی | هیبریدی | |
| مزایا |
|
|
|
|
| معایب |
|
|
|
|
| موارد استفاده |
|
|
|
|
منظور از مقیاس‌پذیری در بلاکچین چیست؟
مقیاس‌پذیری یکی از اصلی‌ترین چالش‌های بلاک‌چین‌ها است. البته این مشکل در نسل‌های جدید بلاک‌چین‌ها تا حدی برطرف شده است، ولی این موضوع را همچنان باید به عنوان چالشی مهم برای پیشرفت و پذیرش بیشتر این فناوری بدانیم. منظور از مقیاس‌پذیری این است که یک سیستم بلاکچین تا چه اندازه می‌تواند افزایش حجم دادهها را مدیریت کند. به عبارت دیگر، مقیاس‌پذیری بلاکچین به توانایی این شبکه در مدیریت افزایش تعداد تراکنش‌ها اشاره می‌کند. مشکل اصلی از آنجایی ناشی می‌شود که در یک شبکه بلاکچین لازم است تا تمام مشارکت‌کنندگان و اعضا، روی تایید و اعتبار تراکنش‌ها توافق داشته باشند.
در حال حاضر، بلاکچین بیت‌کوین تنها می‌تواند ۷ تراکنش را در ثانیه پردازش کند. توانایی اتریوم کمی بیشتر است و امکان پردازش ۳۰ تراکنش در ثانیه را دارد. این ارقام در نگاه اول شاید خیلی کم و ناکافی به نظر نرسند. اما زمانی که آن را با توانایی شبکه مالی معروفی مثل VISA مقایسه می‌کنیم، بسیار ناچیز هستند. شبکه VISA می‌تواند تا ۱۷۰۰ تراکنش را در ثانیه تایید و پردازش کند.
برای درک بیشتر مقیاس‌پذیری، لازم است بدانیم توانایی پردازش با سرعت پردازش متفاوت است. بیت‌کوین ممکن است بتواند ۷ تراکنش را در ثانیه تایید کند، ولی لازم است بین هر بلاک ۱۰ دقیقه صبر کند. این صبر و مکث همیشه ثابت است و با هدف تضمین برگشت‌ناپذیری پردازش‌ها انجام می‌شود. بنابراین، فرقی نمی‌کند که توان پردازش شبکه چقدر باشد، این زمان انتظار همیشه باید رعایت شود.
با این تفاصیل، انجام تراکنش‌ها در شبکه بیت‌کوین حتی ممکن است ۹۰ دقیقه هم طول بکشند، چراکه ماینرها باید تراکنش‌ها را تایید کنند. بنابراین، وقتی می‌گوییم بلاک چین بیت‌کوین می‌تواند تا ۷ تراکنش را در ثانیه پردازش کند، به این معنا نیست که شما می‌توانید ۷ رمز ارز را در یک ثانیه برای ۷ نفر ارسال کنید.
بلاکچینهای مختلف امروزه از روش‌های مختلفی برای حل مشکل مقیاس‌پذیری استفاده می‌کنند. معرفی این روش‌ها خارج از حوصله این مقاله است. ولی به صورت کلی، بهتر است بدانید که این راهکارها شامل راهکارهای خارج زنجیره، زنجیره‌های جانبی و کانال‌های پرداختی می‌شود.
منظور از فورک در فناوری بلاکچین چیست؟
پیش‌تر در مورد بلاک‌چین‌ها صحبت کردیم و گفتیم که شبکه‌هایی غیرمتمرکز و متن باز هستند. هیچ نهاد، سازمان یا فردی در این بلاکچین، کنترلی روی اطلاعات و تصمیمات ندارد و تمامی تصمیم‌گیری‌ها بر اساس نظرات مشارکت‌کنندگان انجام می‌شود. یک فورک (Fork) زمانی در شبکه ایجاد می‌شود که جامعه کاربران تصمیم می‌گیرند تغییری را در پروتکل و قوانین بلاکچین ایجاد کنند.
بلاکچین را می‌توان شبیه یک زنجیر بزرگ در نظر گرفت. بلاک‌ها نیز نقش حلقه‌های زنجیر را دارند. با دنبال کردن آخرین حلقه (بلاک)، به اولین بلاک خواهید رسید، چراکه تمام آنها به یکدیگر متصل هستند. زمانی که اعضای شبکه یک تصمیم جدیدی می‌گیرند، فورک اتفاق می‌افتد و این زنجیره به دو بخش تقسیم می‌شود. به عبارت دیگر، یک بلاکچین ثانویه ایجاد می‌شود که تمام سوابق همان بلاکچین اصلی را دارد، ولی یک مسیر جدید را پیش گرفته است.
فورک‌ها به دو دسته Soft Fork و Hard Fork تقسیم می‌شوند:
Soft Fork: سافت فورک‌ها حاصل ارتقاء نرم‌افزاری شبکه است. این تغییرات معمولاً خیلی زیاد نیستند و به شکلی هستند که همچنان بتوان سوابق شبکه را پیگیری کرد. یعنی امکان ردیابی و بازگشت به عقب در تمام زنجیره وجود داشته باشد.
Hard Fork: هارد فورک‌ها حاصل تغییراتی اساسی‌تر هستند. یعنی تغییرات در کدها به شکلی است که نسخه‌ای جدید از بلاکچین ایجاد می‌شود. پیگیری سوابق تراکنش‌ها در انشعاب‌های حاصل از هارد فورک امکان پذیر نیست. یعنی با ردیابی یک هاردفورک نمی‌توان به اولین تراکنش در آن بلاکچین رسید و آن را تنها تا اولین تراکنش زمان شروع هارد فورک می‌توان ردیابی کرد. به عبارت دیگر، دو انشعاب در زنجیره بلاکچین ایجاد می‌شود. یکی از آنها همان بلاکچین اولیه است و دیگری بلاکچین مستقل دیگری است که بر اساس قوانین جدید مدیریت می‌شود. تغییرات هارد فورک‌ها به حدی است که منجر به شکل گیری یک رمزارز کاملاً جدید می‌شود. رمزارزهایی مثل Bitcoin Cash و Bitcoin Gold حاصل هارد فورک‌هایی در شبکه اصلی بلاکچین بیت‌کوین هستند.
فناوری بلاک چین چه کاربردهایی دارد؟
همان‌طور که می‌دانیم، بلاک‌های یک بلاکچین می‌تواند طیف مختلفی از دادهها را میزبانی کند. به عنوان مثال، در بلاکچین بیت‌کوین، این دادهها مربوط به تراکنش‌های پولی هستند. امروزه بیش از ۱۰ هزار ارز دیجیتال روی سیستم‌های بلاکچین وجود دارد، ولی مسئله مهم این است که بلاکچین می‌تواند یک فناوری قابل اعتماد برای ذخیره‌سازی طیف بیشتری از دادهها و تراکنش‌ها باشد.
برخی شرکت‌ها پیش‌تر شروع به به‌کارگیری بلاکچین در سیستم‌های خود کرده‌اند. مجموعه‌های بسیار بزرگی مثل AIG، Pfizer، Walmart، Unilever، Siemenes و بسیاری از موارد دیگر امروزه شروع به استفاده از بلاکچین برای پیش‌برد مقاصد خود کرده‌اند.
بسته به نوع صنعت، کاربردهای فناوری بلاکچین می‌تواند بسیار متفاوت باشد. به عبارت دیگر، هر صنعتی می‌تواند از بلاکچین برای پیش‌برد اهداف خودش بهره ببرد. بنابراین، بررسی و معرفی تمام کاربردهای این فناوری امکان پذیر نیست. با این حال، در ادامه سعی شده تا برخی از مهم‌ترین کاربردهای بلاکچین را معرفی کنیم.
صنعت بانکداری و مالی
شاید هیچ صنعتی به اندازه صنعت بانکداری از به‌کارگیری بلاکچین در عملیات تجاری خود سود نبرد. موسسات مالی فقط در طول ساعات اداری و روزهای کاری هفته فعالیت می‌کنند. این یعنی اگر بخواهید ساعت ۶ عصر روز پنج‌شنبه پولی را واریز کنید، باید تا شنبه صبح صبر کنید. این در حالی است که بلاکچین همیشه، در ۲۴ ساعت شبانه‌روز و ۷ روز هفته می‌تواند خدمات را ارائه کند.
با استفاده از بلاکچین، فارغ از تعطیل بودن یا نبودن بانک‌ها، مشتریان می‌توانند سوابق تراکنش‌های خود را مشاهده کنند. بانک‌ها نیز می‌توانند تبادلات مالی خود را با سرعت و امنیت خیلی بیشتری انجام دهند. این در حالی است که انجام برخی تراکنش‌ها و تسویه حساب‌های بین‌المللی ممکن است تا چند روز زمان بگیرد. مزیت دیگر استفاده از بلاکچین در شبکه‌های بانکی، بحث کاهش چشمگیر کارمزدها است.
رمز ارزها
بلاکچین بستر لازم برای فعالیت رمزارزهایی مثل بیت‌کوین را ایجاد می‌کند. تمام ارزهای فیات توسط دولت‌ها کنترل می‌شوند. به عنوان مثال، دلار آمریکا توسط فدرال رزرو کنترل می‌شود. یعنی اگر بانک مرکزی یک کشور بنا به هر دلیلی تصمیمی بگیرد، می‌تواند تغییراتی را در نظام ارزی آن کشور ایجاد کند. از سوی دیگر، اگر یک بانک هک شود، اطلاعات خصوصی مشتری در خطر قرار خواهد گرفت. اگر مشکلی برای کشور یا آن بانک ایجاد شود، سرمایه مشتری هم در خطر خواهد بود. همچنین تصمیمات اشتباه دولتی و بانک مرکزی، می‌تواند ارزش پول را هم کاهش دهد. به عنوان مثال، در سال ۲۰۰۸ بسیاری از بانک‌ها تا مرز ورشکستگی پیش رفته بودند.
رمزارزهایی مثل بیت‌کوین در پاسخ به چنین شرایطی ایجاد شدند. بیت کوین بدون نیاز به هیچ قدرت و سازمان مرکزی فعالیت می‌کند و هیچ کسی بر آن نظارت ندارد. همین موضوع ریسک استفاده از این رمز ارزها را کاهش می‌دهد، چراکه هیچ‌کس نمی‌تواند اطلاعات آنها را دستکاری کند. از سوی دیگر، نبودن یک سازمان مرکزی باعث می‌شود هزینه و کارمزد تراکنش‌ها هم، به شدت کاهش پیدا کند. بسیاری از کشورهایی که زیرساخت‌های مالی یا ارزهای ناپایداری دارند، می‌توانند برخی از فعالیت‌های اقتصادی خود را با استفاده از رمز ارزها انجام دهند و از مزایای آن برای تجارت‌های داخلی و خارجی خود بهره بگیرند.
صنعت سلامت
یکی دیگر از کاربردهای فناوری بلاکچین به صنعت سلامت باز می‌گرد.. ارائه دهندگان خدمات مراقبت‌های پزشکی می‌توانند از این فناوری برای ذخیره سوابق پزشکی بیماران استفاده کنند. با توجه به امنیت و ویژگی‌های منحصر به فرد شبکه بلاکچین، این کار می‌تواند مزایای زیادی را برای بیمار و ارائه‌کنندگان خدمات پزشکی به همراه داشته باشد.
به عنوان مثال، زمانی که بیمار نزد یک پزشک می‌رود، تمام اطلاعات درمانی او در شبکه بلاکچین ثبت می‌شود. بنابراین، اطلاعات برای همیشه، به شکل کاملاً امن و غیرقابل دستکاری ذخیره می‌شوند. دسترسی به این اطلاعات با استفاده از یک کلید خصوصی انجام می‌شود. بنابراین، اگر بیمار به هر دکتر، بیمارستان، شهر یا حتی کشور دیگری هم مراجعه کند، باز هم می‌تواند سوابق پزشکی خود را در اختیار مرکز درمانی جدید قرار دهد. یادمان باشد، در زمینه خدمات درمانی، سرعت یک متغیر بسیار تعیین‌کننده است. این در حالی است که در سیستم‌های سنتی، انتقال دادن پرونده و سوابق درمانی یک بیمار می‌توانست بسیار سخت و زمان‌گیر باشد.
ثبت املاک
اگر کمی با سازوکار ثبت املاک آشنا باشید، حتماً می‌دانید چقدر سخت، وقت‌گیر و غیرکارآمد هستند. در حال حاضر انجام این کار مستلزم استفاده از مدارک کتبی متعدد و ثبت دستی اطلاعات در سامانه‌های مختلف است. از سوی دیگر، بیشتر این فرایندها توسط نیروی انسانی انجام می‌شود. این یعنی احتمال بروز خطا و اشتباهات انسانی هم در تمامی مراحل وجود دارد.
فناوری بلاکچین این پتانسیل و توانایی را دارد که تمام این مشکلات و ناکارآمدی‌ها را حذف کند. با استفاده از بلاکچین، دیگر احتیاجی به اسکن مدارک یا بارگذاری دستی آنها نیست. اگر مالکیت یک ملک روی بلاکچین ثبت شده باشه، دیگر می‌توان مطمئن بود که تمام اطلاعات صحیح، دقیق و همیشگی هستند.
در بسیاری از کشورها، سیستم‌های ثبت املاک هنوز ضعف‌ها و مشکلات زیادی دارد. حتماً در مورد کلاه‌برداری‌های انجام شده در این صنعت چیزهایی شنیده باشید. اینکه یک زمین یا ساختمان به صورت همزمان به چندین نفر فروخته می‌شود. استفاده از بلاکچین برای ثبت مالکیت املاک می‌تواند تمامی این مشکلات و تهدیدها را به‌طور قطعی و همیشگی حل کند.
قراردادهای هوشمند
پیش‌تر در مورد قراردادهای هوشمند صحبت کرده بودیم. قراردادهای هوشمند را شاید بتوان بهترین و جالب‌ترین کاربرد فناوری بلاکچین دانست. این قراردادها کدهای کامپیوتری هستند که آنها را می‌توان برای تسهیل فرآیندها یا تایید آنها در بلاک چین به کار گرفت. تمام شرایط و فرایندهای یک قرارداد هوشمند از پیش نوشته شده و مشخص است. هنگامی که کاربران با آن موافقت می‌کنند و شرایط را برآورده می‌کنند، توافق به صورت خودکار انجام شده و کاملاً برگشت ناپذیر است.
به عنوان مثال، قرارداد خرید یک مسکن را می‌توان با استفاده از قرارداد هوشمند انجام داد. در این قرارداد، تمام شرایط و مبلغ‌ها ذکر می‌شود. مالکیت ملک هم می‌تواند بر بستر بلاکچین باشد. بعد از توافق شرایط و واریز وجه توسط خریدار، مالکیت ملک به صورت خودکار به او منتقل می‌شود و مبلغ واریزی هم به حساب فروشنده واریز می‌شود. در صورت وجود هرگونه مشکل، مبلغ به صورت خودکار به حساب خریدار بازگشته و مالکیت نیز به فروشنده بازمیگردد. انجام این فرایند به هیچ شخص واسطه یا مشاور املاک نیازی ندارد و بنابراین صرفه‌جویی زیادی هم در هزینه‌ها خواهد شد.
زنجیره تامین
اگر به بسته‌بندی محصولات دقت کنید، حتماً متوجه درج عباراتی مثل «سنتی»، «ارگانیک» و … شده باشید. ولی تا چه اندازه می‌توان به این برچسب‌ها اعتماد کرد؟ آیا اطلاعاتی که تولیدکنندگان درج می‌کنند معتبر هستند؟ چطور باید آنها را صحت‌سنجی کنیم؟
اینجا است که بلاکچین باز هم به کمک ما می‌آید. تولیدکنندگان می‌توانند از بلاکچین برای ثبت فرآیند تولید و نشان دادن اصل بودن مواد اولیه خریداری شده‌ی خود کمک بگیرند. با استفاده از این کار، تمامی اطلاعات مواد اولیه در بلاکچینهای امن و عمومی قابل دسترسی هستند و ادعای «ارگانیک» بودن محصولات هم به راحتی قابل اثبات خواهد بود.
امروزه بسیاری از شرکت‌های غذایی شروع به استفاده از بلاکچین کرده‌اند تا مسیر زنجیره‌تامین خود را به وضوح به نمایش گذاشته و اعتماد مشتریان خود را جلب کنند.
رای‌گیری و انتخابات
یکی از کاربردهای بلاکچین می‌تواند در زمینه برگزاری انتخابات باشد. استفاده از بلاکچین برای برگزاری انتخابات نه تنها می‌تواند امکان تقلب را تقریباً به صفر برساند، درصد مشارکت را نیز بالاتر خواهد برد. این سیستم در نوامبر ۲۰۱۸ در ایالت ویرجینیا غربی آزمایش شده بود و نتایج بسیار خوبی را به همراه داشت.
استفاده از بلاکچین همچنین می‌تواند شفافیت برگزاری انتخابات را به بیشترین حد ممکن برساند. علاوه بر این، نیاز به خدمه برگزاری انتخابات، تایید مدارک هویتی و شمارش آراء نیز از بین خواهد رفت. در مجموع، امنیت انتخابات تا حد بسیار زیادی بالا می‌رود و هیچ تهدیدی متوجه امنیت رای‌ها و نتایج نیست.
لجستیک و حمل‌ونقل
عدم وجود ارتباطات و شفافیت از مهم‌ترین چالش‌های موجود در صنعت لجستیک است. این چالش‌ها می‌توانند هزینه‌های زیادی را به همراه داشته باشند. آسیب دیدن محموله‌ها، بحث مربوط به بیمه و ردیابی مرسولات و… همگی جزو این چالش‌ها می‌توانند باشند. اینجاست که شفافیت داده‌های بلاکچین می‌تواند مفید باشد. فناوری بلاکچین می‌تواند منابع داده را تایید کرده و فرآیندها را خودکار کند. در نتیجه اعتماد و شفافیت بیشتری در صنعت لجستیک ایجاد خواهد شد.
امروزه از فناوری بلاکچین به‌طور وسیعی در صنعت لجستیک و به منظور ردیابی حرکت مرسولات استفاده می‌شود. ثبت شفاف داده‌های حمل‌ونقل و جابجایی کالاها به همه ذینفعان کمک می‌کند تا مکان دقیق مرسولات و کالاهای خود را پیدا کنند.
صنعت رسانه
اصلی‌ترین مشکلات موجود در حوزه رسانه‌ها مربوط به موضوعات پیرامون حریم خصوصی دادهها، پرداخت حق امتیازها و سرقت مالکیت معنوی آنها می‌شود. بر اساس تحقیقات موجود، دیجیتالی شدن رسانه‌ها باعث اشتراک‌گذاری گسترده آنها و نقض حق چاپ ناشران شده است.
فناوری بلاکچین می‌توان تغییرات زیادی را در این حوزه به همراه بیاورد و تمامی نیازهای ناشران در مورد حق پخش، جلوگیری از نقض کپی‌رایت و مشکلات این‌چنینی را حل کند. این پلتفرم‌ها می‌توانند این قابلیت را ارائه کنند که از پخش و تکرار یک دارایی دیجیتال، مانند یک فایل Mp3، در موقعیت‌های مختلف جلوگیری شود. با استفاده از این پلتفرم‌ها همچنین می‌توان اطلاعات جمعیت‌شناختی بیشتری در مورد مخاطبان به دست آورد (در عین گمنامی، امنیت و حفظ کامل حریم شخصی) و از آنها برای توزیع هدفمند آثار استفاده کرد.
بازار داغ NFTها
از همان روزهای ابتدایی ظهور بلاکچین، بحث NFTها تبدیل به یکی از داغ‌ترین مسائل شده است و امروزه نیز شاهد استقبال گسترده‌ای از این توکن‌ها هستیم.
به صورت خلاصه، NFTها توکن های منحصر به فرد (مقاوم در برابر جعل) هستند که برای اثبات مالکیت دیجیتال، فیزیکی یا معنوی استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، یک اسکناس هزار تومانی هیچ تفاوتی با هر اسکناس هزار تومانی دیگری ندارد و تمام آنها ارزش یکسانی دارند، بنابراین منحصر به فرد نبوده و قابل تعویض هستند. ولی از سوی دیگر، پیراهنی که لیونل مسی در فینال جام‌جهانی فوتبال به تن داشت کاملاً خاص، منحصر به فرد و غیرقابل تعویض است. NFTها نیز به همین شکل بوده و کاملاً منحصر به فرد هستند. البته NFTها می‌توانند کاربردهای خیلی بیشتری نیز داشته باشند.
خرید و فروش NFTها و همچنین نگهداری آنها در بستر بلاکچین انجام می‌شود. پیش بینی می‌شود که در آینده NFTها کاربرد بیشتری پیدا کرده و حتی از آنها برای انتقال مالکیت دارایی‌های فیزیکی مختلف نیز استفاده شود.
اینترنت اشیاء و دنیای بلاکچین
صنعت اینترنت اشیاء با سرعت زیادی در حال پیشرفت و گسترش است. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۵۰ میلیارد دستگاه در سراسر جهان مجهز به اینترنت اشیاء باشند. با افزایش استفاده از این فناوری، آسیب‌های آن هم افزایش پیدا می‌کند. چرا که بخش زیادی از اطلاعات کاربران در این حوزه جمع‌آوری و پردازش می‌شود. همین موضوع آنها را تبدیل به سوژه مناسبی برای حملات هکرها می‌کند.
با ادغام فناوری بلاکچین در صنعت اینترنت اشیاء، احتمال سوءاستفاده از دادهها تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا می‌کند. از سوی دیگر، از این اطلاعات می‌توان در سایر صنایع نیز استفاده کرد.
به عنوان مثال، یک دستگاه لپ‌تاپ را به کشوری دیگر ارسال می‌کنید. در بین راه، لپ‌تاپ آسیب می‌بیند و مشخص نیست کدام بخش از فرآیند پست و جابجایی مقصر بوده است. با ادغام مزایای به‌کارگیری بلاکچین در صنعت حمل‌ونقل و اینترنت اشیاء، به راحتی مشخص می‌شود که کالا در چه زمانی و در کدام مرحله از ارسال آسیب دیده است.
صنعت بازی‌های کامپیوتری
صنعت بازی‌های کامپیوتری جزو آن دسته از صنایعی است که بیشترین نفع و استفاده را از فناوری بلاکچین می‌برند. به‌کارگیری بلاکچین همچنین باعث شده تا رویکرد جدیدی به بازی‌های کامپیوتری ایجاد شود و در آن، هم تولیدکنندگان و هم بازیکنان بتوانند کسب درآمد داشته باشند.
استفاده از رمز ارزها و NFTها باعث شده تا دنیای این بازی‌ها کاملاً متحول شود. با استفاده از بلاکچین در بازی‌ها، توسعه‌دهندگان می‌توانند از رمز ارزها در داخل بازی‌ها استفاده کنند. یعنی سرمایه داخل بازی شما می‌تواند واقعی باشد و آن را برداشت کنید. خرید و فروش اقلام داخل بازی‌ها هم می‌تواند با استفاده از NFTها باشد. بنابراین، شما مجدداً می‌توانید آن را فروخته و پول دریافت کنید. یک مثال به شما کمک می‌کند همه چیز را خیلی بهتر درک کنید.
شما مشغول بازی Call of Duty هستید و یک اسلحه سطح Epic را به عنوان جایزه دریافت می‌کنید. در حالت عادی، این جایزه فقط درون بازی کاربرد داشت. ولی با بلاکچین، شما می‌توانید وارد بازار خرید و فروش این بازی شده و این جایزه را به فروش برسانید و در ازای آن مثلا ۱ اتریوم رمزارز دریافت کنید و آن را حتی با حساب بانکی خودتان برداشت کنید. کمی بعد تصمیم می‌گیرید مقداری پول از حساب بانکی خودتان واریز کرده و مقداری اتریوم بخرید و با استفاده از این اتریوم و ۱ اتریومی که از قبل در حساب کاربری خود داشتید، یک اسلحه سطح Legendary خریداری کنید. بعد چند ماه که از بازی کردن خسته شدید، می‌توانید اسلحه خودتان را در بازار این بازی با قیمتی حتی بیشتر (و شاید هم کمتر) به فروش برسانید و مجدداً پول را به حساب بانکی خودتان بازگردانید.
نقاط ضعف و قوت بلاکچین چیست؟
در بخش‌های قبل به صورت مفصل به بحث مزایا و معایب استفاده از بلاک چین‌ها پرداخته بودیم. در این بخش سعی داریم به شکلی بسیار خلاصه، به مرور تهدیدها و فرصت‌های استفاده از شبکه‌های بلاکچین بپردازیم.
فرصت‌ها
- افزایش دقت فرایندها از طریق حذف نیروی کار انسانی
- کاهش هزینه‌ها از طریق حذف لزوم تایید توسط واسطه‌های سوم شخص
- تمرکز زدایی شبکه باعث می‌شود هرگونه دستکاری و دخالت در شبکه‌ها دشوارتر شود
- تراکنش‌ها امن، خصوصی و کارآمد هستند.
- یک جایگزین مناسب برای سیستم‌های مالی و بانکی برای شهروندان کشورهایی است که دولت‌های ناپایدار و توسعه نیافته دارند.
تهدیدها
- هزینه‌های تکنولوژیکی قابل توجه برای استخراج بیت‌کوین
- محدودیت در تعداد پردازش تراکنش‌ها در ثانیه
- امکان سوءاستفاده از آنها برای فعالیت‌های غیرقانونی
- مقررات استفاده از آنها در کشورهای مختلف متفاوت است و در برخی شرایط هم هیچ قانونی وجود ندارد
- محدودیت‌های مربوط به ذخیره‌سازی دادهها
سوالات متداول در مورد فناوری بلاک چین
چه تعداد بلاک چین وجود دارد؟
تعداد بلاک‌چین‌ها فعال به صورت روزانه در حال افزایش است. ولی تا زمان نگارش این مقاله در سال ۲۰۲۲، تخمین زده می‌شود که بیش از ۱۰ هزار رمز ارز فعال بر پایه بلاک‌چین‌ها وجود داشته باشد و چند هزار بلاکچین هم وجود دارند که از رمز ارزها استفاده نمی‌کنند.
منظور از پلتفرم بلاکچین چیست؟
یک پلتفرم بلاکچین به کاربران و توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد که با استفاده از زیرساخت‌های بلاک‌چینی موجود، اپلیکیشن‌ها و کاربردهای جدیدی را ایجاد کنند. اتریوم را می‌توان به عنوان یک مثال معرفی کرد. این شبکه امکان ایجاد قراردادهای هوشمند، توکن‌های برنامه‌ریزی شده و NFTها را می‌دهد.
مخترع بلاک چیست چه کسی است؟
فناوری بلاک چین برای اولین بار در سال ۱۹۹۱ توسط Stuart Haber و W. Scoot Stornetta مطرح شد. کمی بعد و در اواخر دهه ۱۹۹۰، Nick Szabo از گروه Cypherpunk پیشنهاد استفاده از بلاکچین برای امن کردن سیستم‌های پرداخت دیجیتالی را ارائه کرده بود که هیچ‌وقت اجرا نشد.
فرق دیتابیس (پایگاه داده) و بلاک چین چیست؟
دیتابیس‌ها متمرکز هستند. یعنی یک نفر، سازمان، دولت و… می‌تواند آنها را کنترل کند. ولی بلاک‌چین‌ها غیرمتمرکز هستند، یعنی هیچ‌کس امکان کنترل و دستکاری آنها را ندارد.
فرق بلاکچین با فضای ابری چیست؟
بلاکچین فناوری جدیدتری است که از چند منظر با فضای ابری تفاوت دارد:
- بلاکچین غیرمتمرکز است. ولی فضاهای ابری متمرکز هستند. آنها روی یک سرور مرکزی ذخیره می‌شوند و سپس به صورت ابری در دسترس قرار می‌گیرند.
- بلاکچین غیر قابل دستکاری است. یعنی داده‌ای که روی بلاکچین درج می‌شود را دیگر نمی‌توان پاک یا ویرایش کرد. ولی در فضاهای ابری امکان حذف، انتقال یا دستکاری داده وجود دارد.
فرق بیت کوین و بلاک چین چیست؟
بیت‌کوین تنها یک ارز دیجیتال است که از فناوری بلاکچین به عنوان دفتر کل معاملات خود استفاده می‌کند. ارزهای دیجیتال بسیار زیادی وجود دارند که بر پایه این فناوری کار می‌کنند و بیت‌کوین تنها یکی از آنها است.
منظور از امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) چیست؟
دیفای یا امور مالی غیرمتمرکز به یک تغییر پارادایم اقتصادی اشاره دارد که توسط فناری‌های غیرمتمرکز مثل بلاکچین امکان‌پذیر می‌شود. بر اساس این تغییر، از سیستم‌های بسته و متمرکز فعلی به سمت پروتکل‌های باز و غیرمتمرکزی می‌رویم که قابلیت همکاری، برنامه‌ریزی و ترکیب دارند. این تغییرات می‌تواند شامل استفاده از شبکه‌های پرداخت امن و کارآمدتر، سیستم‌های پرداخت وام خودکار، استفاده از ارزهای دیجیتال، شیوه‌های نوین و فرامرزی برای تامین مالی پروژه‌ها و… باشد.
منظور از بلاک در بلاکچین چیست؟
منظور از هر بلاک، مجموعه‌ای از تراکنش‌ها است که به سمت شبکه فرستاده می‌شوند. منظور از chain یا زنجیره، همان خط و زنجیره‌ای از بلاک‌ها است که به یکدیگر متصل هستند. وقتی یک بلاک از تراکنش‌های جدید در شبکه تایید می‌شود، به انتهای بلاک قبلی متصل می‌شود. این زنجیره از بلاک‌ها هیچ انتهایی ندارد.
منظور از دفتر کل توزیع شده چیست؟
فناوری دفتر کل توزیع شده مفهومی گسترده است که می‌تواند فناوری بلاکچین را هم شامل شود. همان‌طور که از نام آن هم پیدا است، در این فناوری به جای استفاده از یک کامپیوتر یا سرور متمرکز و مرکزی، اطلاعات در بین کاربران و مشارکت‌کنندگان شبکه توزیع می‌شود. فناوری بلاک چین یک دفتر کل توزیع شده را با استفاده از توابع رمزنگاری و یک الگوریتم اجماع می‌سازد تا انگیزه، امنیت، مسئولیت‌پذیری، همکاری و اعتماد بیشتری را فراهم کند.
منظور از کیف پول بلاکچین چیست؟
کیف پول دیجیتالی یا کیف پول بلاکچین را شاید بتوان چیزی شبیه به شماره حساب بانکی شما دانست. تمامی دارایی‌های دیجیتالی و رمرارزهای شما می‌توانند در این کیف پول ذخیره شوند. این کیف پول‌ها شامل دو کلید می‌شوند: کلید عمومی و خصوصی. کلید عمومی شبیه شماره حساب شما است. یعنی زمانی که می‌خواهید رمزارزی به حساب شما واریز شود، باید کلید عمومی را در اختیار مخاطبان خود قرار دهید. کلید خصوصی نیز به منظور دسترسی خودتان به دارایی‌های داخل کیف پول است.
دیدگاهتان را بنویسید