بازار بورس چیست ؟

در این مقاله قصد داریم توضیحاتی در مورد بازار بورس و شاخص بازار بورس و همچنین ساز و کار معاملات در بورس توضیحاتی را ارائه کنیم. بازار بورس در واقع بازاری است که در آن خرید و فروش اوراق بهادار و همچنین سهام شرکت‌ها و کارخانه‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد. دارایی‌هایی که در بورس وجود دارند از نوع دارایی‌های مالی هستند. برای درک بهتر این موضوع، تفاوت دارایی‌های مالی و فیزیکی را توضیح می‌دهیم.

دارایی‌های فیزیکی املاک و مستغلات، خودرو، طلا و … هستند که ماهیت فیزیکی دارند. اما در این میان دارایی‌های دیگری نیز وجود دارند، که ارزش مادی آن‌ها به پشتوانه‌ی دارایی‌های دیگر مشخص می‌شود. برای مثال صاحبان سهام یک کارخانه، به نسبت سهم خود در کل سهام در دارایی‌ها، منافع و همچنین زیان شرکت سهیم هستند. اوراق مشارکت و اوراق بهادار نیز از دیگر انواع دارایی‌های مالی هستند که صاحبان آن‌ها با توجه به میزان سود اوراق، سود به دست می‌آورند.

بازار بورس کالا

بازار بورس کالا بازاری است که کالاهای خام مانند آهن و سایر فلزات، پنبه، گندم، برنج و دیگر اقلام مورد معامله قرار می‌گیرند. در بورس کالا قیمت گذاری روی اجناس توسط کارشناسان انجام می‌شود و کالاها باید طبق قیمت کارشناسی شده به خریداران عرضه شوند.

مزایای بازار بورس نسبت به دیگر سرمایه گذاری‌ها

پس از معرفی دارایی‌های بورس حالا این سؤال پیش می‌آید که چرا افراد سرمایه‌ی خود را در بورس و بازار دارایی‌های مالی سرمایه گذاری کنند، در حالی که می‌توانند این میزان نقدینگی را صرف خرید دارایی‌های فیزیکی کنند. سرمایه گذاری در بازار بورس، یک عامل مهم در رونق و رشد اقتصاد کشور است. با سرمایه گذاری در بورس، منابع مالی برای توسعه‌ی پروژه‌های اقتصادی تأمین می‌شود و در نتیجه منجر به رونق اقتصادی خواهد شد. این اولین عامل برای سرمایه گذاری در بورس است که البته نفع سرمایه گذار در آن بیان نشده است. سؤال اصلی این است که سرمایه گذاری در بورس چه نفعی برای سرمایه گذاران دارد. در ادامه مجموعه مزایای سرمایه گذاری در بورس نسبت به سرمایه گذاری‌های دیگر را معرفی کرده و توضیح می‌دهیم.

1. سود آوری

کسب درآمد و سود آوری مهم‌ترین هدفی است که سرمایه گذاران نقدینگی خود را به سهام در بازار بورس تبدیل می‌کنند. در صورت خرید سهام در بازار بورس از دو طریق برای سرمایه گذار درآمد زایی خواهد شد. یکی افزایش قیمت سهام همراه با تورم و همچنین رشد سهام در بازار و دیگری دریافت سود نقدی از محل سرمایه گذاری.

2. حفظ سرمایه در مقابل تورم

همان‌طور که گفته شد با افزایش تورم قیمت سهام موجود در بازار بورس نیز افزایش می‌یابد و در صورت نگه داری پول به صورت نقدینگی ضرر مالی زیادی برای سرمایه گذار به دنبال خواهد داشت.

3. قابلیت نقد شوندگی سریع

قابلیت نقد شوندگی یکی از عوامل مهم در تعیین نوع سرمایه گذاری است. با توجه به انواع سرمایه گذاری قابلیت نقد شوندگی آن‌ها نیز با یکدیگر متفاوت است. برای مثال قابلیت نقد شوندگی طلا از مسکن بیشتر است و در صورت نیاز طلا را زودتر می‌توان به نقدینگی تبدیل کرد. یکی از مزیت‌های مهم سهام در بازار بورس قابلیت نقد شوندگی سریع است که در صورت نیاز سرمایه گذار می‌تواند خیلی سریع سهام خود را به پول نقد تبدیل کند.

انواع معاملات در بورس

1- قرارداد نقدی (Spot)

قرارداد نقدی به قراردادی گفته می‌شود که در طی آن خریدار کل مبلغ قرار داد را به همراه کارمزد کارگزار به صورت نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده در زمان دریافت وجه باید کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد. حداکثر زمانی که خریدار باید وجه مورد معامله در قرارداد را در قرارداد نقدی تسویه کند، سه روز کاری است.

2- قرارداد نسیه (Credit)

در این نوع قرارداد همان طور که از اسم آن پیداست، خریدار کالا را تحویل می‌گیرد و در مورد تسویه‌ی مبلغ قرارداد با توافق تعیین شده با فروشنده مدتی پس از دریافت کالا مبلغ قرارداد را پرداخت می‌کند. تعیین سررسید برای پرداخت پول از طرف خریدار، بین طرفین توافقی است.

3- قرارداد سلف (Forward)

قرارداد سلف دقیقاً برعکس قرارداد نسیه است. بدین صورت که در طی آن خریدار مبلغ را به فروشنده پرداخت می‌کند ولی کالا پس از مدت زمان توافق شده از فروشنده تحویل می‌گیرد. این قرارداد مشابه قراردادهای بین خودروسازان و مشتریان برای پیش خرید خودرو است.

4- قرارداد آتی (Future)

قرارداد آتی به قراردادی گفته می‌شود که در طی آن فروشنده و خریدار سر رسید مشخصی را در قرارداد تعیین می‌کنند تا در آن تاریخ کالایی را به مبلغ معین مورد معامله قرار دهند. برای این که هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان «اباحه تصرف» در اختیار دیگری قرار دهد.

5- قرارداد اختیار معامله (اختیار خرید)

در این نوع قرارداد عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد.

6- قرارداد اختیار فروش

قرارداد اختیار فروش تقریباً مشابه قرارداد اختیار خرید است با این تفاوت که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

7- قراردادهای معاوضه (Swap)

قراردادهای معاوضه که در بازار بورس نفتی بسیار مورد کاربرد هستند، مهم‌ترین قراردادهای تجاری هستند. آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است، این است که دولت‌ها یا شرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.